Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Sektör temsilcileri, DÜNYA ile düzenlenen Ortak Akıl Toplantısı’nda ıstırap ve tahlil tekliflerini lisana getiren endüstriciler, “Biz içeride oyalanırken müşterimiz olan Fas, Cezayir üzere ülkeler üretime başlayıp Avrupa’da rakibimiz oluyor” vurgusu yaptılar.
Hazır giysi eserlerinin tamamlayıcısı olarak katma kıymete en az yüzde 10 katkı sağlayan konfeksiyon yan sanayi, hem iç hem de dış pazarlarda müşteri kaybetmekten kaygılı. İthal eser baskısının yüzde 40’ları bulduğu kesim, iplik ve kumaşta olduğu üzere ithal eserlere karşı anti-damping vergisi talep ediyor.
Askı, dar dokuma, düğme, etiket, fermuar, tela ve metal aksesuar olarak yedi farklı kola ayrılan konfeksiyon yan sanayi dalının temsilcileri DÜNYA Gazetesi ile ortaklaşa düzenlenen Ortak Akıl Toplantısı’nda külfet ve beklentilerini masaya yatırdılar. Bölümün her kolundaki ortak sorun ise, finansman ve istihdam.
Yaklaşık 5 bin firmanın üretim yaptığı ve maliyetler nedeniyle imalatta problemli günler geçiren konfeksiyon ve yan sanayii, son periyotlarda artan maliyetler ve Çin’in tekrar oyuna dahil olması nedeniyle iç pazara giren ithal eserlere karşı uğraş ediyor.
Hazır giysi ihracatında yaşanan daralmanın tesiriyle dolaylı ihracatında kayıplar yaşayan yan sanayii, direkt ihracatta da rekabette zorlanıyor.
Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği (KYSD) Lideri Dr. Murat Özpehlivan, “Biz içerde oyalanırken, evvelden eser verdiğimiz müşterilerimiz üretime geçip rakibimiz olmaya başladı” diyerek yalnızca Çin’e değil Fas, Cezayir üzere ülkelere de dikkat çekti. Özpehlivan, tişört üretirken yan sanayi eserini Türkiye’den alan Cezayir, Fas üzere ülkelerin yan sanayi yatırımına başladığını kaydeden Özpehlivan, “Biz oyalanırken kimse durmuyor. Müşterilerimizin üretime hazırlandığını fuarlardaki makine siparişlerinden anlıyoruz.
Sonradan toparlansak da eski fotoğraf olmayacak karşımızda. Bu bölümler kolay kurulmadı fakat kaybetmek çok kolay. Şu anda Türkiye’nin yaşadığı da aslında çok keskin bir geçiş. Bu hazır giysi siparişleri bir daha Türkiye’ye dönecek mi? Dönmeyecek mi? Yani çok gelişmiş bir altyapımız var. Avrupa’nın dibindeyiz. Gelişmiş insan kaynağımız var, makine altyapımız var. Fakat biz şu anda rakip üretiyoruz” dedi.
Ana endüstrinin ‘olmazsa olmazı’
Kesimi ana endüstrinin ‘olmazsa olmazı’ olarak nitelendiren Özpehlivan, yan sanayi bölümünü, geldiği noktada hem hazır giysi ihracatını arttıran ve geliştiren hem de kendi başına dünyanın birçok ülkesine ihracat gerçekleştiren değerli bir sanayi kolu diye tanımladı.
Tekstil aksesuarlarının eser üzerinde oluşturduğu katma pahanın hazır giysi kesimi için en değerli fark yaratan etkenlerden biri olduğunu lisana getiren Özpehlivan, “Hazır giysi bölümünde yaklaşık yüzde 10 civarında kullanıldığı varsayılan konfeksiyon yan sanayii eserleri kendi başına yaklaşık 1.5 milyar dolar net ihracat gerçekleştiren kıymetli bir kesim.
40 milyar doları aşan dokuma ve hazır giysi ihracatı içinde ise dalımızın hissesi 3.7-4 milyar dolar. Esaslı bir geçmişi olan konfeksiyon yan sanayii bölümümüz dünyada ikinci sırada yer alıyor. Bu gücümüzü kaybetmeyelim” noktasına dikkat çekti.
Sanayici ‘nasıl para bulurum’
kaygısında Türkiye’nin yüksek faiz, yüksek enflasyon üzere finansal sarmala girdiğini lisana getiren Özpehlivan, “Sanayicimiz, ‘yeni ne yatırımı yapabilirim’, ‘ne üretebilirim’, ‘nereye satabilirim’ soruları yerine güne ‘parayı nasıl bulabilirim’ sorusuna odaklana rak güne başlıyor. Bu sarmala girdiğimiz anda maalesef artık çok geç kalmış olacağız.
Biz içeride bunlarla oyalanırken de ihraç müşterilerimizi rakip olarak görmeye başladık” vurgusu yaptı. Özpehlivan’a nazaran, Türkiye şu anda merkeze enflasyonu aldı, ‘enflasyon düşsün gerisi ne olursa olsun’ yaklaşımı hakim. Enflasyonu düşürmenin mantığı faizi artırmak lakin artan faiz de sanayiciyi batıracak. Özpehlivan, “Bu kuruluşlar kolay kurulmadı lakin kaybetmek çok kolay. O yüzden bu süreçte biraz daha yumuşak geçiş yapmak lazım” dedi.
Sadece ihracat değil iç pazar da daraldı
Başta AB pazarı olmak üzere küresel pazarda yaşanan resesyonun tesirinin yanında maliyetler nedeniyle fiyat tutturamayan Türkiye, bölgedeki değerli müşterilerini kaybetmeye başladı.
Ancak yan sanayii açısından iç pazarda da durum çok parlak değil. KYSD Lideri Özpehlivan, “Biz yalnızca ihracata çalışmıyoruz; Laleli, Merter, Osmanbey, Zeytinburnu, Bayrampaşa bölgeleriyle de ticaret yapan firmalarız var. Bu bölgedeki üreticilerimiz de Rusya-Ukrayna savaşının negatif tesiriyle sipariş kaybedince yan endüstride de iç talebin düşmesine neden oldu. Özpehlivan, bilhassa son devirde negatif tesirin çok hissedilmeye başladığını söyledi.
Yatırım kredi borçları ötelensin
Pandemi sonrasında hazır giysi tarafında Türkiye’ye ağır bir talep olması konfeksiyon yan sanayiinde bir hareketlilik yaratırken, kesim kuruluşları talebi karşılamak için üretimini hızlandırdı ve yatırımlar yaptı.
“Bu yatırımların da artık ödeme vadeleri geldi” diyen KYSD Lideri Özpehlivan, şöyle devam etti: “O devir uygun faizli kredilerle önemli yatırımlar yapıldı ancak bir anda işler negatife döndü. Dal firmalarımızın mevcut yatırım kredilerinin ya ötelenmesi yahut uygun oranla yapılandırılması lazım. Zira yüzde 10’la kullanılan krediyi bugün yüzde 50 ile yapılandırmak borç yükünü daha da artıracak” diye konuştu. Yan endüstricinin bir öbür badiresi da iç pazardaki alacakları tahsil edememek.
KYSD Lideri Özpehlivan, piyasada konkordato müracaatlarının artmaya başladığına dikkat çekerek, “Firma mahkemeye müracaat yapıyor, 2-3 ay sonra konkordato ilan ediyor ve ödeme yapmıyor. Lakin biz bu 2-3 ayda eser tedariki sağlıyor, mal veriyoruz. Alacağımız şişiyor. Ödeme yükümlülüğünü gerçekleştiremeyecek bir firmada risk yükleniyoruz” yorumunu yaptı. Özpehlivan’a nazaran, Türkiye’de konkordatonun yapısının değişmesi gerekiyor, ticari alacakların kapsam dışında tutulması gerekiyor.
KDV alacakları teminata çevrilsin
Yan sanayi dalı KDV konusunda da kaygılı. Yüzde 10 KDV ile eser satan bölüm, hammaddeyi yüzde 20 KDV ile alıyor. Bölüm temsilcilerinin bu noktadaki talebi hammaddede KDV’nin yüzde 10 ya da daha makul bir düzeye çekilmesi. Öte yandan kesimde 20-30 milyon TL KDV alacağı bulunan firmalar olduğuna dikkat çeken Murat Özpehlivan, şunları söyledi: “Bu alacağı dururken firma bankadan yüzde 50 faizle kredi almaya uğraşıyor. Bu alacaklar ya paraya ya da bir teminata çevrilsin.”
İç pazara dönük KGF’ler devreye girsin
Konfeksiyon yan sanayicisinin bir diğer talebi de ihracatçıya olduğu kadar iç pazara dönük kredi siyasetinin geliştirilmesi. Bu noktada KGF kredilerine dikkat çeken Murat Özpehlivan, “Pandemi periyodunda firmalarımız tıkandığı anda nokta atışıyla KGF dayanakları devreye girdi. İşte bugün de o tıkanma noktası yaşanıyor. Şu an gördüğümüz daima ihracat tarafının desteklendiği. İhracat yapan firmalarımız desteklensin lakin iç pazara çalışan firmalar gözardı edilmesin. Bizim iç pazarda verdiğimiz müşteri de ihracatçı. 50 milyar dolarlık bir eko-sistemin içindeyiz” dedi.
Yan endüstrici de vergi müdafaası istiyor
Hazır giysi, iplik ve kumaş bölümünde ithal eserlere uygulanan gümrük vergilerinin artırılması, yan sanayiciyi de harekete geçirdi. Ortak Akıl Toplantısı’nda buluşan kesim temsilcilerinden yükselen ortak talep, iç pazara sokulan konfeksiyon yan sanayii eserlerinin tamamına gümrük vergisi uygulanması. 150 bine yakın bireye istihdam sağlayan yan sanayii kesimini stratejik bir alan olarak gösteren KYSD üyeleri, “Biz de bu stratejik kesimin biraz daha ilgi görmesini, ithalata yeni getirilen vergilerin bizde de uygulanmasını istiyoruz” vurgusu yaptı.
