1970 li yıllara kadar şayet hayran kaldığınız bir sanatkarın müziğini radyoda beklemek yerine dilediğiniz vakit Escort bayan dinlemek istediğiniz vakit bir plak çalara ve onun plağına sahip olmanız gerekiyordu Uzun yıllar müzik dinlemenin en kullanışlı yolu olarak bilinen plaklar yerini vakitle kasete CD ye MP3 e ve Bayan escort son olarak da dijital müzik platformlarına bıraktı Garip bir biçimde ise 2008 yılından sonra plaklar yine moda oldu
Plakların ortaya çıkışı 19 yüzyılın sonlarında yaşandı Süratli bir gelişim göstererek kısa Escort müddet içinde ses paylaşımının en büyük aktörü haline geldi Tek dokunuşla dilediğimiz müziğe ulaşabildiğimiz günümüzde hayli ilkel bir formül olmasına karşın pek çok müziksever hala plakların büyüsüne kendini kaptırmış durumda Gelin plak nedir sorusu üzerinden tarihine ve nasıl çalıştığına biraz daha yakından bakalım
Plak nedir
En temel tarifiyle plak bir ses depolama ünitesidir Plak sırf sesleri depolamaz uygun bir plak çalar ile depoladığı sesleri oynatır da Tarih boyunca pek çok farklı gereçten üretilmiş olsalar da genel olarak PVC materyalden üretilir Boyutlarına ve cinsine nazaran değişen uzunlukta ses kaydı yapabilir ve her iki tarafında da farklı kayıtlar saklayabilir Pikap olarak bilinen plak çaların tarihini buradaki yazımızda anlatmıştır
Plak nasıl çalışır
Plak tarihini anlatırken ayrıntılarına yer vereceğiz fakat en temel tarifiyle plakların çalışma sistemi parmak izi üzeredir demek yanlış olmaz Plak üzerindeki kanallara ses analog olarak işlenir ve bu biçimde saklanır Bir plak çalara yerleştirilen plak üzerindeki kanallar plak çaların iğnesi tarafından okunduğu vakit kaydedilen ses çalmaya başlar Şayet plağın ardına farklı bir ses işlendiyse çevirip plak çalara yerleştirdiğiniz vakit bu kanallar da iğne tarafından okunarak oynatılır
Her şey Thomas Edison un fonografı icat etmesi ile başladı
1870 li yıllarda Thomas Edison telefon ve telgraf üzerine değerli çalışmalar yapıyordu Her iki aygıt da kayıtsız bir transfer yaptığı için Edison sesleri kaydetmesi ve çalması için 1877 yılında fonograf isimli bir aygıt icat etti Mum bir silindir üzerine kaydedilen sesleri okuyan fonograf için Edison müziğin yine üretimi tarifini kullanmıştır
1880 li yıllara geldiğimiz vakit Alexander Graham Bell in sahibi olduğu Volta Laboratuvarı Edison un dizaynlarını güzelleştirerek gramofon ismini verdikleri bir aygıt geliştirdi Bu aygıt sesleri mum silindir üzerinden değil sert kauçuk bir silindir üzerinden okuyordu Gramafon elle çalıştırılıyordu 1887 yılında Emile Berliner isimli bir mucit bugün bildiğimiz plaklara benzeyen yanal kesitlere sahip düz diskler geliştirdi
Plaklar seri üretim sürecine giriyor
1892 yılına geldiğimizde artık meskenlere girmiş olan fonograf ve gramafonlarda çalmak üzere satılan mum silindirler yalnızca iki dakikalık ses kaydı yapabiliyorlardı Pek de verimli bir kullanım sunmayan bu mum silindirlerin maliyeti ise bir oldukça yüksekti
1901 yılında çift mum silindirler üretilmeye başladı hem de seri olarak Çift mum silindirlerin üzerindeki ses kanalları tek tek oyulmuyor tek bir kalıp üzerinden basılıyordu Bunlar altın kalıplı silindiler olarak anılırdı zira üretim sırasında elektrotlar altın buharı yayardı Tek süreçte 150 ye yakın üretildiği için birinci seri üretim plakların bu aygıtlar olduğunu söyleyebiliriz
33 lük 45 lik ve 78 lik plaklar sahneye çıkıyor
33 lük 45 lik ve 78 lik olarak anılan plaklar da yeniden bu süreçte ortaya çıkmışlardır Emile Berliner tarafından geliştirilen düz diskler dakikada 78 rpm suratında oynadıkları için 78 lik olarak adlandırılıyorlardı Balmumu silindirlerden çok daha kaliteli olan bu disklerin her iki tarafı da 5 dakikaya kadar ses kaydedebiliyordu Yapıları çağdaş plaklara nazaran çok daha ağır ve kırılgandı
1930 yılına geldiğimiz RCA Victor isimli bir şirket piyasaya çok daha uzun periyodik bir plak sundu 12 inç boyutunda olan bu plaklar dakikada 33⅓ rpm suratında oynadıkları için 33 lük olarak adlandırılıyorlardı Geniş boyutları sayesinde çok daha uzun mühlet ses kaydı yapabiliyorlardı
RCA Victor un rakip şirketi olan Columbia 1948 yılında kendi 33 lüklerini piyasaya sürünce RCA Victor çalışanları yeni bir arayış içine girdiler Bu arayışın sonucunda sadece 7 inç boyutunda olan ve dakikada 45 rpm suratında oynadıkları için 45 lik olarak isimlendirilen küçük plaklar piyasaya çıktı Bu periyotta keşfedilen yayın çalma sistemleri bugün dijital dünyada bile kullanılmaktadır
Plakların tarihin tozlu sayfalarında kaybolması ve birdenbire tekrar dirilmeleri
Çok daha küçük boyutlu plakların ve plak çalarların ortaya çıkması ile birlikte bu müzik dinleme metodu tepeyi görmüştü Fakat her tepenin bir düşüşü vardı ve bu düşüşün nedeni kasetler oldu İlk kere 1970 li yıllarda ortaya çıkan sekiz kanalları kaset kartuşlar plaktan çok daha kullanışlıydı ve çok daha uzun müddetli ses kaydı saklayabiliyorlardı Sonrası aslında CD MP3 ve dijital müzik platformları
2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri nde düzenlenen Record Store Day ise tozlanmış plakları yine gün yüzüne çıkardı Neden olduğu bilinmiyor lakin o gün 1986 yılından beri birinci kere plak satışı CD satış sayılarını geçti Plak piyasası 2020 yılına kadar yıllık yüzde elli büyüme yaşadı Bugün bile hala müzikseverler fizikî bir müzik kayıt ünitesi almak istedikleri vakit kaset ya da CD değil plak tercih ediyorlar
Plak kaydının sesi hakikaten dijitalden daha mı hoş
Elbette bir şeyin daha hoş olup olmadığı tartışmaya açık bir husustur zira büsbütün öznel bir durumdur Fakat dijital ve plak kaydın ortasındaki temel fark analog olmasıdır Plak üzerindeki ses fizikî bir kayıttır dijitalde ise bu ses dijital bir kayıttır Bu durum plak üzerindeki sesin daha gerçek hissedilmesini sağlar Yani plak kaydındaki ses daha hoş mi bilinmez ancak daha samimi olduğu kesin
Bir devir en kullanışlı müzik dinleme prosedürü olan daha sonra modası geçen fakat günümüzde tekrar tanınan hale gelen plak nedir sorusu üzerinden tarihini ve hakkında merak edilenleri anlattık Plak sesi dijital müzikten daha mı hoş Niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz