Emre ERGÜL
Okyanus sularının ısınmasıyla çeşitli hava olaylarına neden olan El Niño temmuz ayında başladı. 5 yıl sürmesi ve dünyaya yaklaşık 3 trilyon dolar ziyan vermesi bekleniyor. El Niño, tesirini dünyanın çeşitli noktalarında sel, yağış ya da kuraklıkla gösterirken; yetmedi, bir de “süper”ini yaşayacağız…
“Süper El Niño” ihtarını yapan da Amerika’nın saygın gazetelerinden Washington Post: “Hızla oluşan ve güçlenen bir El Niño iklim modeli oluşacağı varsayım ediliyor. Bu kış şimdiye kadar gözlemlenen en ağır iklimlerden biri olarak doruğa çıkabilir. Geçmişte dünya çapında ölümcül yangınlara, kuraklığa, sıcak hava dalgalarına, sellere ve toprak kaymalarına yol açan en üst seviye muhteşem El Niño gücüne ulaşabilir.”
“Bu sefer El Niño, bilim adamlarının son haftalarda görülen şiddetli sıcak hava dalgaları ve ölümcül sel mümkünlüğünü artırdığını söylediği global sıcaklıklarda eşi gibisi görülmemiş bir artışla birlikte gelişiyor” diye yazan gazeteye konuşan Teksas Üniversitesi’nden araştırma bilimcisi Yuko Okumura da artan sıcaklıkların El Niño’nun dünyanın birtakım bölgelerinde şiddetli yağışları tetikleme kapasitesini artırabileceğine dair işaretler bulunduğunu söyledi: “Etkinin daha güçlü olması olası.”
Bir evvelki üstün El Niño, 2015- 16’da yaşandı. O devir, Avustralya kuraklık ve orman yangınları ile boğuştu, Avustralya açıklarındaki Büyük Set Resifi’nde mercanlar beyazladı, Pasifik’te rekor sayıda siklonlar ve ABD’de tarihe geçen kar fırtınaları yaşandı.
Dünyanın dört bir yanında da salgın hastalıklar görüldü. Washington Post gazetesine nazaran, bu yılki harika El Niño, 2015- 16 kadar tesirli olmayacak. İngiliz BBC Televizyonu da üstün El Niño’ya dikkat çekti: “Bilim insanları, bu seferki El Niño’nun, yıl sonu prestijiyle ortalama bir El Niño’nun gücünü aşma mümkünlüğünün yüzde 84 olduğunu hesaplıyor.
Okyanus suyundaki ısınmanın 2 dereceyi aşarak ‘süper El Niño’ kategorisine girme ihtimali de yüzde 25.” Harika El Niño, global piyasalarda daha şimdiden kaygı konusu olmaya başladı. El Niño, daha üçüncü ayında besin fiyatlarını artırırken; muhtemel muhteşem El Niño’nun fiyatları uçurmasından korkuluyor.
Voice of America (VOA), El Niño’nun şimdiden Afrika’daki fiyatları nasıl etkilediğini gözler önüne serdi: “Afrika ülkeleri, ucuz olduğu için her vakit kırmızı soğanı Tanzanya’dan alır. Bugün, örneğin, Nairobi’de satılan Tanzanya soğanı, son 7 yılın en kıymetli soğanı…
Uluslararası Besin Siyasetleri Araştırma Enstitüsü’nden Joseph Glauber’a nazaran, bunun nedeni arz kıtlığı ve talep fazlası olduğundan ötürü Tanzanya’nın bu yıl uyguladığı soğan sınırlaması.” Bugün dünya çapında 19 ülkeden 41 besin ihracatı kısıtlaması yürürlükte…Hindistan bu yılın başlarında pirinç sevkiyatını yasakladı ve bu da global ihracatın kabaca 5’te 1’inin açığına yol açtı.
Dünyanın 5’inci büyük pirinç tedarikçisi olan Myanmar, buna tahıl ihracatının bir kısmını durdurarak karşılık verdi. Hindistan soğan sevkiyatını da kısıtladı. Bu durum komşu Bangladeş’te fiyatların süratle yükselmesine neden oldu. VOA, İspanya’daki kuraklık yüzünden AB’nin zeytinyağı için Türkiye’ye yöneldiğine dikkat çekerken; Fas’ın mahsul azlığından ötürü soğan, patates ve domates ihracatını durdurduğu hatırlatıldı.
Süper El Niño’nun oluşmayacağına inananlar da var tabi… Çin Okyanus Üniversitesi’nden Wenju Cai ve Guojian Wang, Cosmos için kaleme aldıkları makalede, bu kış üstün El Niño’nun oluşmayacağını öne sürdü: “Bu yılki El Niño, yalnızca üç yıl süren La Niña (Okyanusların soğumasıyla oluşan hava olayları) periyodunun akabinde geldi. 1950’lerden bu yana 5 kere 3 yıllık La Niña yaşandı: 2020-2022, 1998-2000, 1983-1985, 1973-1975 ve 1954- 56… Hiçbirinin akabinde harika El Niño yaşanmadı.”
“Türkiye genelinde kar yağışı çok olmayacak”
Meteoroloji uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen, Türkiye’yi çok soğuk bir kışın beklemediğini belirtti: “Sonbahar ve kış aylarında çok soğuk bir kış beklemiyoruz. Kar yağışı çok olmayacak. Sıcaklıklar ortalamanın üzerinde geçecek.Bu kış Anadolu’da kar yağışı sıcaklıkların yüksekliği nedeniyle beklenen seviyede olmayabilir. Kar yağışının eksikliği barajlar için risk teşkil eder. Şimdiden seneye oluşacak hidrolojik kuraklık için önlem alalım. Su kaybını önleyen suyu barajlarda toplayan projeleri düşünelim.
Marmara bölgesinde yağışlar ortalamanın altında Akdeniz Doğu Anadolu ve Karadeniz’de ortalama ve üzerinde yağış olabilir. Kar yağışı örtü yapacak ve yerde kalacak ölçüde Marmara’da güç görünüyor. Sonbahar dahil olmak üzere kışın Marmara Bölgesi’nde yağış azlığı devam edecek. Anadolu’nun büyük kısmı ortalama yağış alacak. İç Anadolu’da da kar yağışı az olacak.”