Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, bu hafta Talih Sohbetleri’nde Fed’in 75 baz puanlık faiz artırımı kararını ve iletilerini kıymetlendirdi. Güldağ, Fed’in daha yüksek enflasyon ve daha düşük büyüme projeksiyonuna dikkat çekerken, Ağaoğlu ekonomik gidişat ve bankaya yönelik soru işaretlerinin süreceğini vurguladı.
İkili, ‘sıkılaştırma’ sürecini piyasaların nasıl fiyatlayacağını da konuştu. Ağaoğlu, dolar endeksinde 120 kapısının aralandığına işaret ederken, Türkiye açısından paritenin de yakından izlenmesi gerektiğini ve 1,04’ün kritik düzey olduğunu kaydetti. Ağaoğlu, altın için de 1870’e dikkat çekti.
Güldağ: Fed, piyasaların fiyatladığı formda, faizi 75 baz puan artırdı. Güncellediği projeksiyona baktığımızda, daha yüksek enflasyon ve daha düşük büyüme bekliyor. Büyüme iddiasını yüzde 2,8’den yüzde 1,7’ye düşürdü. 2023 için de yüzde 1,7 bekliyor. Enflasyon beklentisinin ise yüzde 4,3’ten yüzde 5,2’ye çıkarıldığını gördük. Powell, faiz oranlarını da yaz devrinde yüzde 2’nin üzerinde bir yerlerde göreceğimizi söyledi. Tüm bunların rüzgarlarını hem ABD iktisadında hem global iktisatta görürüz diye düşünüyorum.
Ağaoğlu: Son toplantı öncesinde piyasaya o denli bir istikamet verildi ki, 75 baz puan bekleyenler yüzde 98’e, 50 baz puan bekleyenler neredeyse sıfıra geldi. Biz neyi yanlış okuyoruz da bizden daha uygun biliyor dediğimiz çok şey vardır tahminen fakat, enflasyon süreksiz, kalıcı tartışmasında çok kıymetli yanılgı yaptılar ve bütün dünyaya bir soru yaşatıyorlar şu anda. Şubat ayında başlamış Ukrayna-Rusya savaşıyla tetiklenmiş bir kusur da değil bu. Daha evvelce çok uzun müddet ücretsiz para siyasetini sürdürdüler. Mali genişlemeyi ısrarla devam ettirdiler. Sonra bunun yaratacağı enflasyonunun da süreksiz olduğuna inandırmaya çalıştılar. Yani daha az kusur yapmasını bekleriz, zira tüm dünyayı etkiliyor. Yıl sonu faiz iddiası 1,9’dan 3,4’e revize edildi ki bana nazaran en kritik olan bu. Amerikan 10 yıllıkları 3,50’lere kadar geldi. Kısa vadeli fonlamalar da oraya çıkar mı sorusu var.
Güldağ: Düğmeyi yanlış mı ilikledi diyorsun?
Ağaoğlu: Kusursuz tasvir. Birinci düğmeyi yanlış ilikleyince üstüne maalesef yanlış gelmeye başladı. Euro/dolar paritesi ve doğal olarak Amerikan dolar endeksinde kritik düzeylere geldik. Dolar endeksinde 120’nin kapısı açılır diyeceğim. Bu bizim işimizi daha da zorlaştırır. Euro/ dolar paritesinde ikinci kez 1,04’ün altını gördük. Mayıs ayında 1,0350’ye gelmiştik. En son dün de 1,0360’lara geldik. Bu ikili taban olabilir mi, buradan toparlar mı? Çok kritik bir düzey. Şayet toparlarsa ne ala, fakat toparlamazsa 0,90’lık düzeyleri konuşuyor olacağız. Bunun da bize tesirleri olur.
Güldağ: Hatırlar mısın; bizi yakından takip eden bir okurumuz 2024 öncesinde 0,87 olacağını söylüyordu.
Ağaoğlu: Hatırlıyorum. Daha evvel de tabir etmiştim, teknik tahlilde sayılara gereğince azap ederseniz size istediklerinizi söyler. İstersek 0,54’ü de buluruz. Lakin 1’in altı bizi üzer.
Güldağ: Evet, çok çok kıymetli bir süreç.
Ağaoğlu: 1,04’lerin çok kritik olduğunu 1,07, 1,02 bölgesinde de konuşuyorduk. Evvel bizi dış ticaret tarafında Euro paritesi üzerinden olumsuz etkiliyor. Beraberinde tüm fonlama maliyetlerimizin artması açısından bizi etkiliyor. Ve tabi ki bizi temel ilgilendiren mevzu CDS’lerimizin çok yükselmiş olması. Bizim CDS’lerimiz için de 850 dediğin anda, yüzde 12 dolar cinsinden fonlama maliyetinden kelam ediyor oluyoruz artık. Hani bunun tesiri dışarıdan geliyor dediğimiz tesir. Yani 1,5 ile 3,5 ortasındaki 200 baz puan. Lakin toplam Türkiye fonlamasına baktığımızda geçen sene 5,5-6’lar düzeyinden borçlanan Türkiye, bugün artık 12’li düzeylerde borçlanır hale gelir bu hesaba nazaran. Yüzde 12 dolar bazında kim kime faiz ödüyor? Yani bunu da bizim kazanmamız çok sıkıntı hale geliyor artık.
Güldağ: Fed’in yankıları devam edecek, bize dönersek. Evvel Kayseri’ye özel bir parantez açmak isterim. Maşallah diyelim, çok hoş gidiyor. Dördüncü OSB’yi bitirmişler, beşincisi için hazırlık yapılıyor. Yani yatırım yapılamaz dediğimiz ortamda bile yatırım yapmaya devam ediyorlar. Beni etkiledi. Lakin genele bakarsak Türkiye’de talepte sakinlik başlamış vaziyette. Çabucak herkes bunu tabir ediyor. Artan maliyetler, yatırım yapabilmek için finansman sorunu. Rotatifler yükseldi…
Ağaoğlu: Rotatifler 25 ile 45 ortasında. Haziran sonunda yeni munzam karşılık cetvelleri geldikten sonra dünya farklı akmaya başlayacak ki onun bir kısmı aslında fiyatlara yansıdı. Bütün yatırımlar en kolayından fizibilite hesabı ile başlar. Fizibilite hesabı da en temelinde bir faize muhtaçlık duyar, ki onun üzerine siz bütün hesaplamalarınızı yapabilesiniz. Benim sıkça söylediğim şey odur. Aslolan faizdir dediğim vakit piyasada, bu hesapların yapılabilmesi için birtakım fazlar olması lazım. Bu yok, ortadan kaybolmuş durumda.
Güldağ: Aslında yalnızca şirketleri de değil artık bankaları da önemli biçimde tesirler hale geldi bu durum. Bankaların dolaylı maliyetleri artıyor ve artırılıyor. Net tesirlerini üç vakte kadar görürüz.
Ağaoğlu: Bankalara dolaylı gelen maliyet artışları kredilerin fiyatlarının artırılması için. Aslında kredi verilmesini yavaşlatıp azaltmak için de dolaylı, geriden dolaşarak alınan tedbirler gelip duruyor.
Güldağ: Kişiselde 2,20’ler, 2,5’leri buldu aylık.
Ağaoğlu: Kredi maliyeti artsın amaçlanıyor. Bu da doğal olarak talebi düşürüyor. Talep düştüğünde bu sefer yatırım yapan yahut üretimdekiler tam kapasite üretimlerini yapamayacaklar. Kapasite düştüğü takdirde ölçek sorunu çıkacak. Ölçek sorunu maliyet artıracak. Maliyet tekrar enflasyon olacak… Ne olur birileri gerçekten kabul etsin. Tek parametreli faiz deyip her şeyi bırakırsanız gerisi olmuyor. Bir bütüncül olarak ele alınması lazım. Zira bu palyatif tedbirlerle bir yere varılmıyor.
Güldağ: Israrın nereye götürdüğü aşikâr.
Ağaoğlu: Yani deneye yanıla görelim demiştik, gördük, daha fazla ısrara gerek yok. Bizim neslin en ünlü oyunlarından biriydi tetris. Düzey arttıkça, blokların geliş suratı artar ve bir mühlet sonra siz o blokları bir yerlere yerleştirmeye çalışırken son 4-5 satıra kadar gelirsiniz artık orada çaresizsiniz. Bir yerlere atıştırırız blokları daha fazla puan alayım, rekor kırayım. Biz güya o 4-5 satırda üzereyiz. Oraya buraya bir ekip tedbirler serpiştiriyoruz, umuyor ve diliyoruz ki bir tane uzun çubuk gelecek her şey yoluna girecek. Benim oynadığım oyunların yüzde 99’unda uzun çubuk tam vaktinde asla gelmedi.
Güldağ: Hoş bir benzetme oldu hakikaten. Son gelen GES oldu. Büyük bir beklenti oldu lakin piyasa hiç tatmin olmadı. Ki TL’deki baskının da sürdü.
Altın için 1870 düzeyi hala kritik
Güldağ: Altında Fed sonrası kısa vadede bir trend değişikliği bekliyor musun?
Ağaoğlu: Bu hengamenin ortasında daha fazla düşmüyor altın. Hem altın hem de gümüş bir evvelki tabanlarının üzerinde kalmayı başardılar. Bu kadar katastrofik bir ortamda, ki ücretsiz para da çok üste çıkmışlardı. Bir orta ilginin kaybolup yerine kriptonun geçtiğini söylemiştik. O vakitler hatırlarsan neden çıkmıyor konusunda altın ve gümüşün artık majör bir rakibi var, o da kripto dünyası demiştik. Kriptodan dayak yiyenler inançlı bir limana gidelim dedikleri için de altın ve gümüş çok düşmedi. Majör bir toparlanma olmasını şu anda beklemiyorum. Altın için hala kritik düzey 1870. Haziranın 10’unda da o düzeylere geldik. Gümüşte de bu düzey 22,90’lar. Gümüş için bu seviyeyi geçmeden çok fazla üst istikametli bir hareket olmaz. Aşağı istikamette hudutlu bir bantta kalırız diye düşünüyorum.
Petrolde 4 Temmuz sonrası sonlu gerileme görürüz
Güldağ: Petrol fiyatlarındaki istikamet arayışı için ne düşünüyorsun?
Ağaoğlu: Brent petrol 120 doların altına indi. Değerli iki sebepten biri 75 baz puan fiyatlaması. İkincisi ABD’de 4 Temmuz tatil periyoduna yaklaşılıyor olması. Ona hazırlık yapıyor piyasa. Sonra majör bir gerileme için İran’la ilgili olumlu haberlerin gelmesi lazım. Alttan alta görüşmeler bir noktaya kadar getirildi. Bir de Rusya tarafından izlemeye çalışıyorum. Rusya kışın gerçek manada gaz silahını masaya koyacak. O yüzden ben bu fiyatlarda kolay kolay geri çekilme beklemiyorum. Fakat 4 Temmuz sonrasında bir ölçü gerileme olabilir. Bunun İran’la desteklenmesini bekliyorum. Lakin hala 85 -95 doların altının hayal olduğunu düşünüyorum.