2022 Nobel Edebiyat Ödülü’nü, Fransız müellif Annie Ernaux kazandı.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında, mükafatın, “kişisel hafızanın köklerini, yabancılaşmalarını ve kolektif kısıtlamalarını ortaya çıkarmadaki hamaseti ve klinik hassaslığı için” Fransız muharrir Annie Ernaux’e verildiği açıklandı.
Ernaux’un, yazılarında cinsiyet, lisan ve sınıf açısından güçlü eşitsizliklerin damgasını vurduğu bir ömrü dengeli bir biçimde ve farklı açılardan incelediği, yazarlığa giden yolunun uzun ve şiddetli olduğu belirtildi.
Annie Ernaux hakkında
Annie Ernaux 1940’ta doğdu ve ailesinin bir bakkal ve kafeye sahip olduğu Normandiya’daki küçük Yvetot kasabasında büyüdü.
“Yoksul fakat hırslı” bir çocukluk geçiren Ernaux, yazılarında, cinsiyet, lisan ve sınıf açısından güçlü eşitsizliklerin damgasını vurduğu bir hayatı dengeli bir halde ve farklı açılardan inceledi.
“Kurgu perdesini yırtma hırsı” Ernaux’u geçmişin metodik bir yine inşasına değil, birebir vakitte büsbütün dış olayları kaydeden bir günlük formunda “ham” bir nesir yazma teşebbüsüne de götürdü.
Yazmanın politik bir hareket olduğunu ve toplumsal eşitsizliğe insanların gözlerini açtığını söyleyen Ernaux, bu hedefle lisanı, hayal gücünün perdelerini yırtmak için kendi tabiriyle bir “bıçak” olarak kullandı.
Ernaux’a milletlerarası bir ün ve bir sürü takipçi ve edebi öğrenci kazandıran en argümanlı yapıtı, Les annees (The Years) oldu. Bu yapıtı, “ilk kolektif otobiyografi” olarak anıldı.
Yazının özgürleştirici gücüne inanan Annie Ernaux’un çalışmaları, utanç, aşağılanma, kıskançlık yahut kim olduğunuzu görememe üzere sınıf tecrübesinin ıstırabını açığa vuruyor.
Ödülü 2021’de Zanzibar kökenli romancı Abdulrazak Gurnah kazanmıştı
2021’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü Afrika kıtasının doğusunda Tanzanya’ya bağlı iki adadan oluşan ve özerk yönetilen Zanzibar’da doğan romancı Abdulrazak Gurnah kazanmıştı.
Gurnah, “kültürler ve kıtalar ortasındaki uçurumda sömürgeciliğin tesirlerine, yanı sıra mültecilerin mukadderatına kesin ve merhametli halde nüfuz etmesi” nedeniyle mükafata layık görülmüştü.
Nobel Edebiyat Ödülü
Nobel Edebiyat Mükafatı, 1901-2021 yıllarında 114 kere verildi. Toplam 118 bireye layık görülen ödüllerden 4’ü, 2’şer muharrir ortasında paylaştırıldı.
Nobel Edebiyat Mükafatı şimdiye kadar 30 kere İngilizce, 15 sefer Fransızca, 14 sefer Almanca ve 11 sefer de İspanyolca yazan müelliflere verildi.
Bu lisanları, 7 mükafatla İsveççe, 6’şar mükafatla İtalyanca ve Rusça, 5 mükafatla Lehçe, 3’er mükafatla de Norveççe ve Danca izledi. Yunanca, Japonca ve Çince yazan müellifler 2’şer defa mükafata layık görüldü.
Arapça, Bengalce, Çekçe, Fince, İbranice, Macarca, İzlandaca, Oksitanca, Portekizce, Sırpça-Hırvatça, Yiddiş ve Türkçe yazan muharrirler da birer defa ödül kazandı.
2006’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan birinci Türk muharrir olmuştu.
Nobel Edebiyat Ödülü’nü 2020’de ABD’li şair Louise Glück almıştı.
