Hürriyet Gazetesi’nden Gülistan Alagöz’ün haberine nazaran yaşanan sarsıntı felaketi sonrasında birçok kişi meskeninin ne kadar inançlı olduğunu öğrenmek için risk tespiti yaptırmaya başladı.
Kentsel dönüşümde kiracı hak ve sorumlulukları tüm taraflarıyla ele alındı. Süreç ile ilgili olarak, Avukat Çiğdem Kezer şu karşılıkları verdi:
Kiracı risk tespiti yaptırabilir mi ve çıkan karara itiraz edebilir mi?
Kiracılar Kentsel Dönüşüm yasası kapsamında risk tespiti yaptıramaz. Lakin Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Vilayet Müdürlüklerine başvurup, binanın riskli olmasından telaş duyduğunu, taşınmazın fotoğrafları yahut öteki meczuplarla bir dilekçe sunarak belirtebilirler. Bu durumda kanunda belirtildiği halde, vilayet müdürlükleri şikâyeti kıymetlendirir, resen tespit yapar ya da maliklerden yaptırmasını ister. Bunun yanında İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) de binalarda süratli tarama sistemi ile test yapıyor. Kiracılar da müracaat ile yapısı için süratli tarama isteyebilir. Bilinmesi gereken değerli ayrıntı; İBB dataları dönüşüm için resmî sonuç niteliği taşımaz. İtiraz konusunda ise tapu hissedarları riskli yapı bildirisinden sonra 15 gün içinde riskli yapı kararına itiraz edebilir. Müracaat kurulca kıymetlendirilir, karar katılaşır ya da eksik bir konu varsa yeni çalışma yapılır. Lakin bu itirazı kiracılar yapamaz.
Riskli kararı sonrası kiracı konutu ne vakit tahliye etmeli?
Mülk sahipleri üzere kiracılar da riskli yapı kararı katılaştıktan sonra konutu tahliye etmek zorunda. Eline ‘eviniz riskli’ kararı ulaşan konut sahipleri kiracılara kararı bildirim eder. Belediye 60 gün müddet, sonra 30 günden az olmak üzere ek müddet verir. Bu müddette boşaltılmazsa elektrik, su ve doğalgaz kesilir ve kolluk kuvveti dayanağı ile tahliye yapılır.
Tahliye sonrası kira mukavelesi geçersiz mi sayılır?
Riskli yapı katılaşma kararı eline ulaşan mülk sahibi tahliye için kiracısına tebligat yolladığında, mukavelenin 6306 sayılı yasa kapsamında riskli yapı tespti kesinleştiğinden feshedildiğini de belirtir. Kelam gelimi bir yıllık kira kontratı yapıldı, 2. ayda riskli yapı kararı katılaştı ve siz de 2 ay sonunda meskenden çıktınız. 12 aylık kontratınız de olsa 4. ay sonunda artık kontratınız sona eriyor.
Ev sahibi ve kiracı kira ve kredi dayanağından birini seçebiliyor
Kiracılar da kira ya da kredi takviyesi alabilir mi?
Kira yardımı mesken sahipleri için riskli yapılarda 18 ay, riskli ve rezerv yapı alanlarında en fazla 48 ay olarak uygulanıyor. Konut sahiplerine aylık ödeme yapılırken, kiracı ve hudutlu tıpkı hak sahiplerine (oturum hakkı olana) ‘bir defa ödeme’ yapılıyor. İstanbul’da kiracılara 7 bin lira, Ankara, Antalya, Bursa ve İzmir’de 6 bin lira, başka büyükşehirlerde 5 bin lira, büyükşehir olmayan vilayetlerde ise 4 bin lira ödeniyor. Sonlu tıpkı hak sahiplerine de bir defaya mahsus 10 bin ile 17 bin 500 lira ortasında değişen ölçülerde ödeme yapılıyor. En az 1 yıldır riskli yapıda oturan kiracılar yahut ikamet etmek kaidesiyle sonlu birebir hak sahipleri de faiz takviyeli kredi imkânından faydalanıyor. Yapılan son düzenleme ile konut edinme kredisinde üst limit 600 bin liradan 1 milyon 250 bin liraya yükseltildi. 1.49 faiz oranının 0.70’ini Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı karşılıyor, vatandaş da 0.79 faiz imkânıyla krediden yararlanıyor. Konut sahibi ve kiracı kira ve kredi dayanağından birini seçebiliyor.
Kiracı riskli meskende tahliye sonrası depozitosunu alabilir mi?
Mülk sahibi dönüşüm nedeniyle tahliyede kiracının depozitosunu ödemek zorunda. Tahliye ve yıkım kararı bu sorumluluğu etkilemez.
Evde kiracı olma hakkı evvel eski kiracıya ait
Dönüşüm sonrası kiracı yeni meskende tekrar kiracı olur mu?
Mal sahibi, kiracı taşınmazı boşalttığı tarihten itibaren üç yıl içinde yeni yapılan daireyi kiraya verecekse öncelikle eski kiracıya önermeli. Şayet kendi oturmayacaksa, o meskende kiracı olma hakkı evvel eski kiracıya ilişkin. Lakin mevcut kira piyasası şartlarında bunun uygulanmadığını görüyoruz. Mesken sahipleri kanunen bildirmek zorunda da olsa bunu görmezden geliyor. Bu durumda kiracının son kira bedelinin 12 aylık karşılığından az olmamak kaydıyla tazminat alma hakkı doğar.
Yeni periyotta kira sayısı nasıl belirlenir?
Eski kiracının dönüşüm sonrası önceliği olsa da kira bedelleri eskisi üzere kalmaz. Mesken sahibi yeni bir kira bedeli belirleme hakkına sahip ve burada bir sınırlama yok. 5 bin liraya oturulan bir konut dönüşüm için boşaltılmış ve kiracı iki yıl sonra tekrar dönmüşse kira 20-30 bin de olabilir.
Son zelzeleler muahede süreçlerini de etkiledi
Kiracı-Ev Sahibi uyuşmazlıklarının hiç olmadığı kadar arttığını belirten Avukat Kezer, tahliyede zorlanan kimi konut sahiplerinin tahlili dönüşümde bulduğunu anlattı. Kezer, “Bugün bir tahliye davası en yeterli ihtimalle iki-üç yıl sürüyor. Eski yapılarda mesken sahipleri bu süreçlerle uğraşmak yerine risk tespiti yaptırıp dönüşüm yoluna gitmeyi seçiyor. Son zelzeleler mutabakat süreçlerini de etkiledi. Evvelden bir-iki metrekare nedeniyle dönüşüme karşı çıkanlar vardı, artık oybirliğiyle anlaşılıyor. Konut sahipleri de böylelikle uzun yıllar beklemek yerine hem kiracıyı çıkarıyor hem de konutunu yeniliyor.”