Hüseyin GÖKÇE / ANKARA
Kamu kurumlarının mevzuyla ilgili inceleme başlattıkları öğrenildi. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), iç piyasada arz güvenliğini sağlamak ve bilhassa ekmek fiyatlarını denetim altında tutabilmek gayesiyle 2020 ve 2021 yıllarında ağır bir biçimde buğday ithalatı gerçekleştirmişti. TMO’nun bu ithal ettiği buğdayları piyasaya sübvansiyonlu bir formda arz ederek kıymetli bir misyon ziyanına katlanmak zorunda kaldığı biliniyor. Kamunun yurt içindeki buğday arz açığını kapatmak için ağır ithalat yaptığı bir ortamda birtakım fabrikaların mevzuata ters bir formda yerli buğday kullanarak ihracat yapmaları TMO’nun gerekenden çok daha fazla ve kıymetli buğday ithal etmesine ve bu nedenle de kamu ziyanının daha da yükselmesine neden oldu.
2021’de hesaplama formülü değişti
TMO, ekmek fiyatlarında yaşanabilecek artışları denetim altına almak hedefiyle un sanayicisine 2020 yılından beri sübvansiyonlu fiyatlardan tahsis buğdayı veriyor. TMO her firmaya vereceği tahsis buğday ölçüsünü o firmanın bir evvelki yıla ilişkin yurtiçine un haline getirdiği buğday ölçüsüne nazaran belirliyor. 2021 yılında TMO’nun firmalara vereceği tahsis buğday hesaplama sisteminin değiştirmesinin akabinde, firmaların yeni hesaplama prosedüründeki boşluklardan yararlanarak fazla buğday tahsisi aldıkları argüman ediliyor. Türkiye’de Dahilde Sürece Rejimi (DİR), uzun yıllardır hammaddenin evvel iç piyasadan kullanılıp ihracat gerçekleştirildikten sonra üretici firmaya gümrüksüz ithalat hakkı tanınması halinde işliyordu. Fakat 2018 Ağustos ayında başlayan TL’deki paha kayıpları sonucunda Ticaret Bakanlığı buğday unu ihracatçılarının Dahilde Sürece Müsaade Dokümanlarına bir ‘özel şart’ ekleyerek un ihracatı öncesi buğday ithalatını mecburî hale getirmişti.
İthalat olmadan ihracat yapanlar tespit edildi
Kamu, DİR kapsamında ithalat yapmaksızın ihracat yapan firmaları tespit etti. Lakin mevzuatta öngörülen yaptırımların firmalara uygulanmasına karşın gereğince caydırıcı bulunmaması üzerine Resmi Gazete’de 14.09.2022 tarihinde yayımlanan Dahilde Sürece Rejimi Bildirisi’nde yapılan değişiklik ile ‘özel şart’ ihlallerinin cezaları kıymetli ölçüde arttırıldı. Yapılan düzenlemeyle Bakanlıkça iç piyasa istikrarlarının korunması hedefiyle konulan evvelce ihracat yahut evvelce ithalat koşulunu ihlal eden firmaya, birinci ihlalde 3 ay, 2 takvim yılı içindeki öteki ihlallerde ise 6 ay mühletle doküman düzenlenmeyeceği karara bağlandı.