Günlük yaşantımızda kullanmamıza karşın, aslında ne olduğunu bilmediğimiz onlarca fazla kavram bulunuyor. Bunlardan bir tanesi ise Hipotez kavramı. Bir başka ismiyle, varsayım olarak bildiğimiz hipotez nedir, ne işe yarar üzere soruları merak eden kullanıcılarımız için tüm ayrıntılarıyla birlikte Hipotez kavramını ele aldık.
Bir araştırmada, yapacağınız deneyde yahut gözlemlerinizde doğruya ulaşmanızda epey büyük bir rol oynayan hipotez, sizi en hakikat biçimde yönlendiriyor. Şayet bir araştırma yapacaksanız, birinci adımınızın bir hipotez kurmak olduğunu biliyor olmalısınız. Zira şayet sıkı araştırmacı birisiyseniz, hipotezin ne kadar tesirli bir kavram olduğunu âlâ biliyorsunuzdur. Dilerseniz lafı hiç uzatmadan, bu kadar kıymetli olan hipotez nedir, ne işe fayda, hipotez örnekleri nelerdir üzere merak edilen soruları sizler için yanıtlayalım.
İçindekiler
İlk olarak, hipotez nedir?
İlk olarak, hipotezin ne olduğunu öğrenmekle başlayalım. Bir öteki ismiyle varsayım olarak bildiğimiz hipotez, kimi delillere dayanılarak ortaya çıkan fikirlere verilen isimdir. Hipotez, aslında yapılacak olan bir araştırmanın birinci adımı olarakta bilinir. Evvel varsayımlar ile başlayan araştırmaların birinci adımına, hipotez ismi verilir. Farklı değişkenleri bir ortaya toplayan hipotez, çoklukla birkaç kanı üzerinden yapılır. Hipotez’in birden fazla çeşiti bulunuyor. Kolay, karmaşık, istikametli, tarafsız, boş, ilgiye dayalı olmak üzere toplamda 6 hipotez çeşiti bulunuyor ve bu çeşitlerden her birinin kendilerine nazaran manaları bulunuyor.
Hipotez sözü aslında Latince dilinden gelmektedir. Latincede “önermek” manasına sahip bu söz, aslında hipotithenai olarak bilinmektedir. Tıpkı Türkçe’de olduğu üzere, Latince lisanında de varsayım, önerme üzere manalara sahip. Bir hipotez kurmak istiyorsanız, karşınıza iki türlü değişken çıkacaktır. Bunlardan bir tanesi bağımlı, bir başkası ise bağımsız değişkenlerdir.
Hipotez ne işe fayda?
Hipotezin asıl vazifesi, başlatacağınız bir araştırmanın, gözlemin yahut deneyin ileride mümkün kılınmasına takviye sağlamaktır. Şayet sıklıkla araştırma yahut deney yapıyorsanız, aslında hipotezi sıklıkla kuruyorsunuz. Yapılan araştırma, müşahede yahut deneyin birinci adımlarından bir tanesi de mutlaka hipotez olmalıdır. Zira, bir başka ismiyle varsayım olan hipotez, müşahedelerin doğrulanmasında hayli büyük rol oynayan kavramlardan bir tanesi. Araştırmalarınızında yanlışsız tarafta ilerlemesini sağlayan hipotez, hayli değerli bir kavramdır.
Peki hipotez cinsleri nelerdir?
Basit hipotez
Hipotez örneklerinden birincisi, en kolay mantığa sahip olan ve isminden da anlaşılacağı üzere basit hipotez. Bu hipotez tipi, bağımlı değişken ve bağımsız değişken ortasındaki bağlantıyı ve bağlılığı gösteriyor. Mesela “arabayı daha sakin kullanırsan, yakıt tüketimin daha da azalır” örneğine bakalım. Burada, arabayı daha sakin kullanmak bağımsız bir değişken olurken, otomobilin yakıt tüketiminin azalması ise bağımlı değişken oluyor.
Karmaşık hipotez
Karmaşık hipotez, bir evvelki hipotez çeşidine nazaran emsal bir hipotez cinsidir. Karmaşık hipotez, iki ve üstü bağımsız değişken ile iki ve üstü bağımlı değişkenin ortasındaki bağlılığı ve alakayı gösteriyor. Karmaşık hipotez çeşidine örnek verecek olursak, üstteki örneği şöyle güçlendirebiliriz: “Arabayı daha sakin ve düşük evrede kullanırsan, yakıt tüketimin daha azalır ve otomobilin motor ömrü çok daha uzun olur.” Mesela, bu örnekteki “arabayı daha sakin ve düşük devranda kullanırsan” sözü bağımsız değişken olurken, “yakıt tüketimin daha azalır ve otomobilin motor ömrü çok daha uzun olur” ise bağımlı değişken olarak ayrıştırılabilir.
Yönlü hipotez
Yönlü hipotez, başka hipotez cinslerine nazaran daha çok tarafları ve tesirleri gösteriyor. Yapılan bir tespitin, nasıl sonuçlar elde edebileceğini söyleyen yönlü hipotez, değişkenler ortasındaki münasebet tabiatını varsayım edebilir. İstikametli hipotez için bir örnek vermemiz gerekirse, “beş yıllık bir mühlet boyunca uygun yüyecekleri yiyen dört yaşındaki çocuklar, uygun bir yemek yiyemeyen çocuklardan daha yüksek IQ düzeylerine sahiptir.” cümlesini kullanabiliriz. Gördüğünüz üzere, tesir ve yararlarını açık ve net bir biçimde söylüyor.
Yönsüz hipotez
Eğer hiçbir teoriye sahip değilseniz ve buna karşın bir hipotez kuruyorsanız, yönsüz hipotez cinsine giriyorsunuz. Hipotez bağının istikametini şimdi iddia etmeden, iki değişken ortasındaki ilginin var olduğunu bildiren bu hipotez tipi, istikametli hipotez tipinin tam karşıtı olarakta bilinir.
Boş hipotez
Gelelim HO sembolü ile gösterilen, alışılmamış bir tabire sahip olan boş hipoteze. Bağımlı ve bağımsız değişkenler ortasında hiçbir münasebet bulunmuyorsa, bu hipotez cinsine boş hipotez deniliyor. Boş hipotez, başka hipotezlere nazaran olumsuz bir söz olarak bilinir.
İlişkisel ve gündelik hipotez
Hipotez cinslerinin en sonuncusu olan ilişkisel hipotez, değişkenlerden bir adedinde değişiklik olduğunda ve bu değişiklikten öbür değişkenler etkilendiğinde ortaya çıkıyor. Bu hipotez çeşidi, neden-sonuç bağlantısını ortaya çıkarmaktadır.
Peki bir hipotez nasıl olmalı?
Hipotez kurmak için, birinci evvel değişkenleriniz olması gerekiyor. Yaptığınız hipotezin test edilebilir olması gerekiyor. İsterseniz test edilemeyen hipotez örnekleri de ortaya çıkarabilirsiniz. Çoğunlukla araştırmacılar, yapacakları deneyin nasıl gerçekleşeceğini öğrenmek için hipotez usulüne başvururlar. Araştırdığınız hususa odaklanarak, farklı değişkenler ile hipotezlerinizi desteklemeniz gerekir. Hipotezinizin anlaşılabilir, sınanabilir ve bilimsel gerçeklere uygun olması gerekir.
Hipotez örnekleri:
- Basit hipotez: Her gün şekerli içeceklerin tüketilmesi, obeziteye yol açar.
- Boş hipotez: Tüm zambakların birebir sayıda yaprakları vardır
- Yönlü hipotez: Bir kişi 7 saat uyursa, az uyuduğu için daha az yorgunluk hissedecektir.
- Karmaşık hipotez: Arabayı daha sakin ve düşük periyotta kullanırsan, yakıt tüketimin daha azalır ve otomobilin motor ömrü çok daha uzun olur
- Yönsüz hipotez: A yolu ile B yolunun aralığı tamamiyle aynıdır
Hipotez tiplerine üstteki örnekleri net bir biçimde verebiliriz. Hipotez cinsleri, temelde birbirlerine benziyor olsalar bile her birinin farklı formülü bulunuyor. Şayet yapacağınız müşahedede, araştırmada yahut deneyde bir hipotez kurmak istiyorsanız, üstteki hipotez formüllerini hayli güzel biliyor olmanız gerekir.
Sizler için hipotez nedir, hipotez ne işe fayda, hipotez türleri üzere merak edilen soruları yanıtladık. Hipotez, yapacağımız araştırmalarda daha yanlışsız bir biçimde yönlendirilmemizi, daha net sonuçlara varmamızı sağlıyorken, yapılan gözlemlerde ve deneylerde de sıklıkla kullanılıyor. Sizler daha evvel hipotez idaresi kullandınız mı? Kullandıysanız tecrübelerinizi bizlerle paylaşmayı unutmayın!
