Küresel güç krizinin patlak verdiği bugünlerde, elektrik ve doğal gaz fiyatlarına son iki yılda üst üste gelen artırımlarda Avrupa şampiyonu olan Türkiye’de, süratli tüketim eserlerinde yaşanan fiyat artışlarının önüne geçilemiyor. Hem perakendeci hem de tüketici, üst üste gelen artırımlara alıştı fakat eylül ayının ortasından itibaren gelecek olan fiyat artışı dalgasının boyutu tüm kısımlarda kaygıya neden oldu. Birçok süratli tüketim eserleri firmasının bugünlerde, yüzde 30-40’lara varan fiyat geçişlerine başladığı, alıcılara da ‘Bir an evvel alım yapmaya bakın, fiyatlar 15 güne artacak’ dediği konuşuluyor. Artırımlı fiyatların ay sonuna hakikat etiketlere yansıması bekleniyor. Artırım konusunda, tüm taraflar kendi bakış açılara nazaran haklı… Endüstrici, artan güç ve personellik maliyetlerini esere yansıtmak durumundayken, perakendeci de kıymetli aldığı eseri değerliye satmak zorunda. Tüketici çaresiz… Daha ekonomik eserlere yöneliyor, eti, tavuğu, balığı hatta paklık eserlerini bile kısıyor, sepet fiyatını düşürüyor. Perakende piyasasındaki son durum ise şu; bu kış çok güç geçecek…
Toptanda satış kaybı var
Zamlar konusunda evvel toptan pazarda neler oluyor bakalım… Toptancı esnafı, tedarikçilerin daima artırım yapmasına alışmış. Toptan mal alamıyor, alım ölçüsünü düşürüyor. Ödeme çoklukla kredi kartı ve çekle yapılıyor. Toptancılardan alışveriş yapan kısmın büyük çoğunluğunu bakkal ve marketler oluşturuyor. Lakin bu noktalara satış da azalmaya başlamış. Bakkallar, marketler de yüklü alışveriş yapamıyor. Koliyi bozdurup, yarısını alıyorlar. Toptancı esnafı işi kaçırmamak için her türlü satış avantajını sunuyor. Ödemeyi, bakkal ve marketlerden kredi kartı ve çekle kabul ediyor. Mega Center’da faaliyet gösteren bir toptancının satış sorumlusu Nejdet Yaşar, son durumu şöyle özetliyor: “Firmaların hepsi yeni fiyata geçiyor. Bu kış hayat daha da zorlaşacak. Bugüne kadar yüzde 10-15 oranında fiyat geçişleri oluyordu. Bu son elektrik doğalgaz artırımlarından sonra yüzde 30-40’ları bulan oranlarda artırım açıkladılar. Mecbur, onlar da artırıyor doğal… Minimum fiyata artırım yapıldı, sigorta, güç, lojistik derken onlar da yine maliyet hesabı yapıyorlar lakin biz de artırımlı fiyatları müşteriye anlatamıyoruz. Örneğin şu anda 34-36 lira olan salça kilogram fiyatı, yakın vakitte 50 TL’ye çıkacak. 20’lik bir makarna kolisini 3 ay evvel 80 TL’ye alabiliyordunuz, artık 160 TL oldu. Deterjan deseniz o denli; 10 paket deterjan kolisi 100 TL idi 3 ay evvel, artık 210 TL oldu. Yani daima artıyor fiyatlar. Yüklü alım yapamıyor bakkallar, marketler, alım güçleri düştü.”
Düzensiz artırım furyası
Marketlerdeki etiketlerin gün içerisinde 3 kez değiştirildiğini artık biliyoruz. Pekala marketler bu sık fiyat değişimlerine karşı nasıl tedbirler alıyorlar? Tüketim ölçüleri ne durumda? Karadeniz PERDER’in Lideri Osman Kalafat’la konuşuyoruz. Kalafat, “Önümüzü görmemiz ve olayı denetim etmemiz mümkün değil” diyor ve bir elma örneği veriyor. Kalafat şunları anlatıyor: “Geçen yıl 7-8 liraya satıyorduk elmayı. Bugünlerde elma fiyatı sordum ihracatçıya, 15 TL fiyat verdi. Artı nakliye, bizim masrafımız derken ben bu elmayı kaça alacağım, kaça satacağım. Fiyat artışlarına karşı tedbir alınması mümkün değil. Üretici, sattığı eseri yerine koyamayacağını düşünerek, fiyatı artırıyor ya da eseri vermiyor. Doların nereye gideceği aşikâr değil. Herkes kendi tedbirini almaya çalışıyor.” Pekala, bu devirde raflarda ne üzere değişiklikler olacak? Zira tüketici pahalılıktan ötürü her eseri alamıyor… Kalafat şöyle devam ediyor: “Rafta fiyat artışları sürecek. Biz de yüksek tonajlı alım yapmaktan korkuyoruz. Aldığımız vakit tahminen ‘stokçu’ diyecekler bize. Satacağımız kadar eser alıyoruz, onu satıyoruz, yeni fiyattan yeni eser alıyoruz. Şu an için kıymetli alıp kıymetli satmak, stok yapmaktan avantajlı. Üretici firmalar daima artırım geçişinden haber veriyorlar. Artırımların sistemi yok, daima geliyor.”
Kopuz: Endüstrici kendi gücünü üretmeli
Uzun yıllar Türkiye Besin Dernekleri Federasyonu Başkanlığını yapan ve hala Şekerli Mamül Sanayicileri Derneği Lideri olan Şemsi Kopuz, artan güç fi yatlarının endüstricinin işletme maliyetine her vakit girdi olarak yansıyacağını söyleyerek, ‘Bundan kaçınılmaz’ diyor. Endüstricinin olağandışı kar yapmadığını söyleyen Kopuz, “Sanayici tüccar değil, endüstrici üreten kesim, bacasını devamlı tüttürmesi gereken bir kesim. Lakin benim son vakitlerde endüstrici açısından müspet karşıladığım bir gelişme var. O da şu, güç maliyetini düşürmek için endüstrici kendi gücünü üretsin. Güneş olur, rüzgar olur. Lakin elbette tek başına bu vizyon yetmez. Devletle birlikte bunu yapabilmeli. Güç maliyetleri yüksek olduğu sürece Türkiye’de hiçbir eserin fi yatı aşağı düşmeyecek” diyor. Güç maliyetlerinin geçen yıla nazaran epey arttığına işaret eden Kopuz, “Bu durum da ister istemez maliyete yansıyor. Endüstrinin çarklarının dönmesi kural. Endüstriciler binlerce beşere istihdam sağlıyor. Arz talep istikrarı bozulursa -ki bozulmalar var- endüstriyi şu an ihracat ayakta tutuyor” diye konuşuyor.
