Elif KARACA
Fransız bankacılık kümesi Societe Generale’nin Küresel Başekonomisti Klaus Baader TCMB’nin geçen hafta aldığı faiz indirim kararının enflasyon görünümünü daha da bozup TL üzerinde ek baskıya neden olabileceğini söyledi. DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Baader, döviz kurunun gün içinde yüzde 1’e yakın paha kaybettiğine dikkat çekerek, ABD Merkez Bankası (Fed), ECB ve öbür pek çok merkez bankasının yakın vakitte faiz oranlarını artırmaya devam etmesi beklendiğinden, Türk lirası ile öbür para üniteleri ortasındaki getiri farkının daha da daralacağını ve bu durumun TL üzerinde daha fazla aşağı istikametli baskı oluşturabileceğini tabir etti.
Avrupa’da yaşanacak bir resesyonun Türkiye üzerindeki mümkün tesirini de pahalandıran Baader, “Avrupa’da tüketim düşeceği için kuşkusuz epey olumsuz olacak” dedi. Baader, Türkiye ve Rusya ortasında alınan ruble ile ticaret kararının Türkiye iktisadına manalı bir tesiri olacağını düşünmediğini söyledi. Global iktisattaki son duruma ait sorularımızı da yanıtlayan Baader, ABD’nin resesyonda olup olmadığı tarafındaki tartışmaya ait görüşlerini paylaştı.
■ Büyük merkez bankalarının resesyona neden olmadan enflasyonu düşürebileceklerini düşünüyor musunuz?
Evet, bunun mümkün olduğunu düşünüyorum, fakat büyük maharet ve biraz da talih gerektirecek. Baht gerektirecek derken ani, beklenmedik olumsuz dış şokların meydana gelmemesini kastediyorum. Fakat bu, iktisatta birtakım üzücü sonuçların olmayacağı manasına gelmiyor. İşsizliği mevcut düzeylerden yükseltmeden enflasyonu düşürmek sıkıntı hatta imkansız olacaktır. Yapılması gereken arz ve talebi daha düzgün bir istikrara oturtmak.
■ ABD’deki mevcut durumun bir resesyon olup olmadığı konusunda yaygın bir tartışma var, bu mevzuda fikriniz nedir?
Benim görüşüm muhakkak açık: ABD GSYİH’si üst üste iki çeyrekte daralmış olsa da – ki bu resesyonu teşhis etmekte başvurulan kolay bir kuraldır – ABD’nin resesyonda olduğunu gösteren neredeyse hiçbir işaret yok. En değerlisi, ABD hala aylık yüzde 3 ile yüzde 4 ortasında yıllık oranlarda istihdam yaratıyor. Bir resesyonun ileri basamaklarında bu olmaz.
■ Sizce ABD ve Avrupa’da enflasyon tepeyi gördü mü? Önümüzdeki devir için üst istikametli riskler var mı ya da kademeli bir düşüş bekliyor musunuz?
Temel senaryoya nazaran enflasyonun Euro Bölgesi’nde (muhtemelen Eylül ayında) yakında tepeyi görmesi bekleniyor. ABD’de manşet enflasyon haziranda esasen doruğa ulaştı, fakat İngiltere’de tepenin görülmesi muhtemelen yıl sonunu bulacak. Her iki tarafta da riskler var ve bu riskler temel olarak güçlü fiyat ve ünite işgücü maliyeti baskıları nedeniyle üst istikametli.
■ Son datalar Almanya iktisadının 2. çeyrekte yüzde 0 büyüdüğünü gösterdi. Avrupa’da resesyon riski görüyor musunuz?
Türkiye’nin en büyük ticaret ortakları olan Avrupa ülkelerindeki yavaşlamanın Türkiye iktisadına tesiri ne olur? Evet, Almanya’nın son GSYH verisi konusunda haklısınız, lakin tıpkı vakitte 1Ç22’de çeyreklik bazda yüzde 0.8 (yıllık yüzde 3.2) büyüme kaydedildi. Euro bölgesi için temel senaryomuz resesyondan kaçınılması tarafında. Almanya ise ikinci yarıda yahut 4Ç22/1Ç23’te teknik bir resesyona girebilir. Pek çok şey Rus gazının arzına bağlı. Kesilirse, sakinlik kaçınılmaz olacaktır. Varsayımlarımız İngiltere Merkez Bankası’nınkiler kadar olumsuz olmasa da, İngiltere 2022’nin son çeyreğinde ve 2023’ün başlarında neredeyse kesin olarak resesyona girecek. Avrupa’da yaşanacak bir resesyonun Türkiye üzerindeki tesiri, Avrupa’da tüketim düşeceği için kuşkusuz epey olumsuz olacaktır.
■ Gelişmiş ekonomiler yüzde 8-9’luk enflasyon için büyük bir dert içindeyken, Türkiye’de enflasyon yüzde 80’e yaklaştı. Fakat Türkiye’de klasik ekonomik reçeteler yerine düşük faiz oranlarıyla enflasyonu düşürmeye çalışan farklı bir siyaset uygulanıyor. Sizce bu siyasetin muvaffakiyet bahtı var mı?
Türkiye’nin enflasyonu düşürmek için ne cins siyasetler izlemesi uygun olacak? Döviz kurunda istikrar sağlayacak siyasetler yardımcı olacaktır. Türk Lirası, 2021’in başından bu yana dolar karşısında yaklaşık yüzde 60 kıymet kaybetti ve bu, bilhassa mevcut yüksek güç fiyatları göz önüne alındığında, ithal enflasyona yol açıyor. Yüksek büyümeyle birlikte enflasyonu düşürmeye çalışmak bence epey problemli. Büyüme yoluyla enflasyonu düşürebilirsiniz, lakin bunun için iktisadın yalnızca arz tarafında büyüme olmalıdır. Enflasyon her vakit arzı aşan talebin bir işaretidir. Büyümeyi sadece arz tarafında artırmanız gerekiyor, fakat bunu yapmak çok sıkıntı. Zira arz tarafını inşa ederken, elbette o arz tarafını inşa edenlere de gelir yaratacaksınız, bu nedenle işe yaraması pek mümkün değil.
■ Global faktörler dikkate alındığında Türkiye’ye ait yıl sonu enflasyon iddianız hangi seviyede?
Türkiye ile öbür gelişmiş ekonomiler ortasında yüzde 70’den fazla enflasyon farkı varken nominal döviz kurunda bir paha kaybı olmaması gerçek döviz kurunun büyük bir paha kazanması manasına gelir. Bu durumun Türkiye’nin rekabet gücünü önemli formda baltalayacağı açıktır. Enflasyonun global görünümüne ait olarak, son vakitlerde birtakım olumlu gelişmeler de olmuştur. Global petrol fiyatları değerli ölçüde düştü. Ayrıyeten FAO besin fiyat endeksine ait epey uygun haberler aldık. Fakat öte yandan, doğal gazın fiyatı artmaya devam ediyor. Artık Türkiye bundan ne kadar etkileniyor bilmiyorum lakin değerli bir rol oynadığı kesin. Bu, Rusya’nın siyasetiyle çok ilişkili ve Rusya’nın siyasetinin ne olduğunu iddia etmek sıkıntı.
■ TCMB geçen hafta sürpriz bir halde siyaset faizini 100 baz puan indirdi. Bu atağın ne üzere tesirleri olacağını düşünüyorsunuz, sizce enflasyon görünümünü daha da bozup TL üzerinde ek baskıya neden olur mu?
Tek sözle: Evet. Döviz kuru gün içinde yüzde 1’e yakın paha kaybetti. ABD Merkez Bankası, ECB ve başka pek çok merkez bankasının yakın vakitte faiz oranlarını daha da artırması beklendiğinden, Türk lirası ile öteki para üniteleri ortasındaki getiri farkı daha da daralacaktır. Bu durum TL üzerinde daha fazla aşağı taraflı baskı oluşturabilir.
Ruble ile ticaretin Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olmaz
■ Türkiye ve Rusya ortasında ruble ile ticaretin Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olacağını düşünüyor musunuz?
Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olacağını düşünmüyorum. Lakin ruble olarak ödemeyi reddetseydi bunun Türkiye üzerinde olumsuz tesirleri olabilirdi. Öteki ekonomilerde görüldüğü üzere, ruble olarak ödemeyi reddetmek, Rusya’dan gelen doğalgaz teslimatlarında keskin düşüşlere ve hatta büsbütün kapanmalara neden oldu. Bu, büyüme üzerinde epeyce olumsuz bir şok yaratacak ve enflasyonu üst itecekti. Bir bakıma felaketin önüne geçilmiş oldu.