Harita mühendisleri “nivo” ismi verilen bu aygıtla toprakta çeşitli ölçümler yapar. Aygıtın ayrıyeten “teodolit”, “total station” üzere öbür versiyonları da vardır lakin bunlar ortasındaki farklara değinmek mevzuyu çok fazla teknik ayrıntılarda boğacağı için tıpkı gayeye hizmet eden bu araçları olabildiğince sade bir lisanla anlatacağız.
Genellikle haritacılıkta kullanılır fakat inşaat dalında de yaygındır. Bunların dışındaysa gemi, tren, uçak üzere büyük ulaşım araçlarının konumlandırılmasında ve boyutlarının belirlenmesinde kullanılabiliyor.
Bu aygıtlar, yerde belirlenen iki pozisyon ortasındaki kot farkını bulur.
Topografik yatay ölçüm yaparak düz bir yerde yüksekliklerin ölçülmesi ile harita çıkarmayı sağlar. Belirlenen pozisyonlar ortasında ne kadar yükseklik farkı olduğunu gösterir. Konseyimi sağlam yapılmazsa, tabana yeterli oturtulmazsa kusurlu ölçümler yapılacağı için kotlarda kaymalar oluşur.
Nivoların optik, lazerli, dijital üzere çeşitleri bulunur.
Optikler sağa, sola dönebilir lakin üst, aşağı hareket edemez. Lazerli olanlar baş kısmı dönerek etrafı lazerle tarar, yatay ve dikey tarafta hareket edebilir. Dijitaller ise aşağı taraflı ölçüm yapar, iki nokta ortasındaki kot farkını bulur ve yükseklik farkı üzerinden harita çıkartır.
Muhtemelen hiç kullanmayacaksınız lakin biz yeniden de nasıl kullanıldığını da kısaca anlatalım:
Kabarcıklı düzeci, ayarlama tekerleri kullanılarak ortaya getirilir ve dik olarak ayarlanır. Daha sonra tesviye vidalarıyla ayakları sabitlenir. Mercekte bulunan üç çizgiden ortadaki uzun olan okunan kısım olmalıdır.
Metre görünümlü bir kesim olan “mira”nın kabarcıklı düzeç aracılığı ile tabana dik bir konumda yerleştirilmesi gerekir. Kabarcık, yükseğe hakikat hareket etmektedir. Dürbünümsü kısım(nivo) ile birinci pozisyonda bir okuma yapıldıktan sonra miranın bulunduğu ikinci pozisyon için okuma yapılır ve bu iki nokta ortasındaki kıymet farkı alınarak kot farkı hesaplanır.
Daha net bir anlatımla; A noktasının berbat 10,00 metre olsun, nivo da mirayı 1,40 metre olarak okusun. Nivonun makûs böylelikle 11,40 metre olur. Nivo B noktasındaki mirayı 0,60 metre olarak okursa B’nin berbat 10,80 metre demektir. Umarız ki anlaşılmıştır.
Zaman vakit yanlışlı ölçümler yapabiliyorlar.
Bu nedenle sık sık denetim edilmeleri gerekir. Yeni tip aletlerde oluşan sorunlar yazılımlarla düzeltilebiliyor. Bu aletlerin fiyatları ise 1.500 TL – 12.000 TL civarında değişiyor.
Kaynaklar: TMMOB Makina Mühendisleri Odası, İnşaat Hesabı
