İnsan kaynaklı yanlış faaliyetler, global ısınma başta olmak üzere pek çok sıkıntıya neden olmaya devam ediyor. Hem karada hem de denizde farklı ömür alanlarını tehdit eden değişimlerden biri de Marmara Denizi’nde yaşanıyor. İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, bilhassa son 20 ila 30 yılda yeni denizanası tipinin tespit edildiğini belirterek, yeni tiplerin artışının denizanaları ve balıklar ortasında besin rekabetine neden olduğunu, bunun da denizdeki balık hayatını tehdit ettiğini belirtti. Okyar, bunların kimilerinin gemilerin balast sularıyla, kimilerinin ise iklim değişikliğine bağlı olarak Çanakkale Boğazı vasıtasıyla ulaştığını ekledi.
Denizanalarının 550 milyon yıla yakın bir müddettir morfolojik değişim geçirmeden gezegendeki varlıklarını sürdürdüğünü söyleyen Okyar, denizanalarının denizdeki sıcaklık ve tuzluluk üzere değişimlere dayanıklılığının da yüksek olduğunu vurgulayarak şöyle devam etti: “Plankton ve zooplankton ile beslendikleri için denizanaları için ağır bir besin kelam konusu. Baskı yaratabilecek canlılar da insan aktivitelerinin tesirleriyle ekosistemden çekildi, rekabet edebileceği bir canlı bulunmuyor.”
Denizanalarının besin zincirindeki değeri büyük
Denizanalarının ekosistemdeki rolünün büyük olduğuna vurgu yapan Okyar, “Bunların üzerinden beslenen canlılar da var, en çok bilineni deniz kaplumbağaları. Bunun dışında ekosistemde 120’nin üzerinde balık, denizanası üzerinden besleniyor, besin zincirinde yeri var. Sardalya, kılıç balığı, çaça balığı, üreme periyodunda denizanaları üzerinden besleniyor. Yunuslar, yavrularını eğitmek için denizanalarını kullanıyor fakat bu balık çeşitlerinin ve deniz kaplumbağalarının sayısında büyük bir azalma var” diye konuştu.
Denizanası popülasyonunun artışına ait de değerlendirmede bulunan Okyar, “İklim değişikliği kelam konusu, kuraklık yaşıyoruz. Irmaklara kurulan barajlarla denizler, ırmaklarla yenilenme özelliklerini kaybetti. Denizlere azot, fosfor üzere evsel, endüstriyel, ziraî atıkların girdisi artmış durumda. Global ısınmaya bağlı olarak denizlerde ‘doğal bariyer’ diye isimlendirdiğimiz sıcaklığın, kuzeye hakikat genişlemesiyle birlikte, sıcaklıkla sonlandırılmış canlılar da daha fazla kuzeye hakikat göçmeye başladılar” dedi.
Planktonun yüzde 95’ini oluşturuyorlar
Aşırı avcılığın da denizanası popülasyonunun artışında tesiri olduğunu belirten Okyar kelamlarına şöyle devam etti: “Çok güçlü donanımlara sahip endüstriyel balıkçılığımız var ve av döneminde denizanası üzerinden beslenen balıkları avlıyorlar. Kıyılardaki insan kaynaklı, tahta, beton üzere yapılar, suların kendini yenilemesini engelliyor ve denizanası larvaları bu üzere sert yerlere sabitlenerek popülasyonlarını geliştiriyorlar.”
Plastik kirliliğinin de denizanalarının popülasyonunu artırdığını ve bilhassa son yıllarda denizanalarının biyokütle açısından planktonun yüzde 90 ila 95’ini oluşturduğunu söyleyen Okyar, plastiklerin denizanalarının hem kendilerini sabitleyeceği sert bir alan oluşturduğunu hem de olağanda bulunamayacakları yerlere göç etmelerinde faal rol oynadığını söyledi.
Sayıları tüm dünyada artıyor
Denizanalarının yalnızca Türkiye’de değil tüm dünya denizlerinde artış eğilimini gösterdiğini belirten Dr. Okyar, “Japonya, Çin denizleri üzere son derece problemli bölgeler, Akdeniz’de İsrail, Fransa, İspanya, İtalya, farklı denizanası tipleriyle zahmet yaşayan ülkeler” bilgisini verdi. Kelam konusu artışa tahlil bulmanın ise kolay olmadığını ekleyen Okyar, “Yerel idareler, bakanlıklar el ele vererek birlikte çalışmak durumundalar. Derin deşarjların kalkması lazım. İleri biyolojik arıtımların kurulması lazım. Gelecek stoku oluşturacak balığı denizde bırakmamız lazım” teklifinde bulundu.
Balık tipleri yok olacak
Denizanası popülasyonunun artışının gelecekte birçok balık çeşidinin yok olmasına neden olacağını belirten Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, “Siz çocuğunuza ‘Tabağındaki balığı ye.’ yerine, ‘Tabağındaki denizanasını ye.’ diyebilirsiniz. Sistem o tarafa hakikat evriliyor. Denizanaları, değişen ekosisteme tahammül gösterebilen canlılar. Çok fazla sayıda üreyebiliyorlar, beslenme yelpazeleri geniş, bilhassa vurdukları canlı kümesi ne yazık ki balıklar” dedi.