Mehmet Hanifi GÜLEL / İSTANBUL
Türkiye Besin Sanayii Patronları Sendikası’nın (TÜGİS) hazırlamış olduğu ‘Salgın Yıllarında Türkiye Besin ve İçecek Sanayii’ raporuna nazaran pandemide kapasite kullanım ve istihdam düşüşü en çok içecek endüstrinde yaşandı. Kapasite kullanım oranı içecek üretiminde 2018-2019 yılında yüzde 4,33 artış gösterirken, 2019-2020 yılı olan ve pandeminin tesirli olduğu yılda yüzde 17.07 düşüş gerçekleşti. Kelam konusu kaybın yaşanması salgın periyodunda yaşanılan kapanmalardan ötürü toplu tüketim alanların kapalı olmasından kaynaklandığı belirtiliyor. Ancak 2020 sonrasında ise bu oran artarak yüzde 35,07’ye ulaştı.
Söz konusu raporun 2020 ve 2021 yıllarındaki ekonomik ve sıhhat açısından baskılandığı tesir altında bıraktığı bir periyodu kapsadığını kaydeden TÜGİS İdare Şurası Lideri Necdet Buzbaş, belirtilen devirde besin dalında yüzde 4,56 oranında istihdam artış yaşandığını, lakin içecek endüstrinde yüzde 0.53 azalma gösterdiğini söyledi. Besin eserleri imalatı kapasitesinin 2019 yılında yüzde 72,5 olduğunu ve 2020 yılında ise yüzde 71,6’ya gerilediğini aktaran Buzbaş, “Bu oran 2021 yılında ise yüzde 72,1 olarak gerçekleşti. 2019- 2020 salgın periyodunda kapasite artış oranı azalmışken, sonrasında 2020-2021 ortasında bu oran yüzde 0,67 artış gösterdi” dedi. Raporda un ve unlu eserler sanayi istihdamının besin kesimi içindeki oranının ortalama yüzde 45’e yakın olması dikkat çekiyor.
Türkiye’de besin israfı yüzde 40’a yakın
Yayımladıkları rapor ile 2020 ve 2021 yıllarındaki pandemi içindeki besin ve içecek endüstrinin durumunu fotoğrafını çekmek istediklerini belirten Buzbaş, raporun kapsamına Türkiye Besin ve İçecek Sanayi’nin COVID-19 Salgını yıllarındaki genel ekonomik görünümü, COVID-19 Salgınının Türkiye Besin ve İçecek Sanayine tesirleri ve Türkiye Besin ve İçecek Sanayi için seçilmiş iklim krizi ve besin israfı riskleriyle, özgün fırsatımız coğrafik işaretler olduğunu vurguladı. Besin endüstrinin pandemi öncesi ve sonrasında besin israfı, bilgi kirliliği ve iklim krizi olarak kangren olmuş bir grup meselelerin bulunduğunu bildiren Buzbaş, dünyada besin israfının yüzde 30’un altında olmasına karşın Türkiye’de bu oranın yüzde 40 düzeylerinde olduğunu belirtti.
2019-2020 periyodunda besin sanayii ihracat pahası yüzde 4,19 artış gösterdiğini aktaran Buzbaş, içecek endüstrinde ise başka imalat sanayi üzere yüzde 6,16 azalış gözlendiğini iletti. Buzbaş, “Diğer yandan bu periyotta ithalat bedelinde 2018-2019 yıllarında azalış olmasına karşın 2019-2020 yılında besin endüstrinde yüzde 8,41 ve içecek endüstrinde ise yüzde 5,99 artış gösterdi. Bunun kıymetli nedeni besin ve içecek üretiminin artması ve üretim girdilerinin ithalat ile sağlanması olarak belirtiliyor” dedi.
Sektör 6,6 milyar dolar dış ticaret fazlası verdi
Raporda Türkiye’nin coğrafik işaretlerden gereğince yararlanmadığını ve Ar-Ge alanına gereğince yatırım yapılmadığına dikkat çeken Buzbaş, “Türkiye’de mikro klima bölgelerinin sıklığı sonucunda 2500’e yakın coğrafik işaret tescili alabilecek eser olduğu kestirim ediliyor. Lakin Ülkemizde Temmuz 2018 itibariyle Türk Patent ve Marka Kurumunun tescillediği 398 eser, tescil süreci devam eden 352 eser bulunuyor. AB tarafından onaylanan coğrafik işaretli eser sayısı yalnızca 8 tane bulunuyor. Türkiye’nin bu alandaki eser sayısını artırarak daha yüksek ihracat sayılarına ulaşabilir” diye konuştu.
Sektörün 2019-2020 devrinde net olarak yaklaşık 6,6 milyar dolar dış ticaret fazlası yaratması, besin ve içecek endüstrilerinin yalnızca yurt içi talebi karşılamada değil birebir vakitte yurt dışına yönelik üretimin de gerçekleştirdiğini ortaya koyduğunu aktaran Buzbaş, hakikaten bu devirde ihracat endeksi artışı yüzde 4,23 oranında gerçekleşirken, ithalatın ise yüzde 8,27 artış gösterdiğini söyledi.
Ülkelerin korumacılık siyasetleri işlenmiş besin ticaretini 2 kat düşürdü
Raporda global besin fiyatlarını artıran en kıymetli nedenin COVID-19’un global tedarik zincirini bozması ve deniz taşımacılığındaki yüksek maliyetin devam etmesi olarak da belirtildiğini söz eden Necdet Buzbaş, “COVID-19 Salgını, ülkelerin korumacılık ve yeterlik yapılanmasıyla global ticaret ve büyüme potansiyellerini daha da bozma sürecini başladı. Dünya toplam işlenmiş tarım ve besin eserleri ticareti 2017-2020 devrinde 1,7 trilyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Bu yıllarda artış yüzde 6,02 seviyesinde iken, COVID-19’un olduğu 2019-2020 yıllarında ticaret hacmi yavaşlayarak yüzde 2,03 oranında lakin arttı. Bu devirler ülkelerin kendine yeterliliği hedeflediği siyasetlerin uygulandığını gösteriyor” dedi.