Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Demiryollarında, kapasite problemlerinin tahlili için çalışmalar hızlandı. TCDD özel dal işbirliğine kapılarını ortalarken, kesim paydaşları da güç birliğine gitti.
Konteyner krizinin başladığı, karayolunda hudutların kapandığı, havayolunda kapasitenin yetersiz kaldığı ve navlunun rekor düzeylere ulaştığı pandemide, demiryolu sürdürülebilir bir taşıma modu olarak öne çıkmıştı. Pandeminin yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşı da değişen rotalar ve artan güç maliyetleri nedeniyle demiryoluna olan ilgiyi daha da artırdı. Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de sanayicide yükleri demiryoluna kaydırma eğilimi başladı. Fakat gelişmiş ülkelerde yük nakliyeciliğinde demiryolunun hissesi yüzde 20’leri aşarken, Türkiye’de bu oran yüzde 5’i bile geçmiyor. Münasebetiyle Türkiye’deki firmalar kapasite yetersizliği nedeniyle artan bu talebi karşılamakta büyük zorluk yaşıyor. AB’nin Yeşil Mutabakat’ı da çevreci bir taşıma modu olan demiryolunu daha değerli hale getirince, Türkiye’de de bu taşıma modunun önündeki mahzurları aşmaya yönelik adımlar hızlandı.
Özel kesim tek ses oluyor
Son olarak bu hafta başında Demiryolu Nakliyatı Derneği (DTD) ve Memleketler arası Nakliyecilik ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) bir ortaya gelerek işbirliği protokolü imzaladı. DÜNYA’ya konuşan Demiryolu Nakliyatı Derneği (DTD) Lideri Ercan Güleç, demiryolundaki dertlerin herkesin sorunu olduğunu, lakin her kesitten farklı bir ses çıktığında kaotik bir durum ortaya çıktığını lisana getirerek, bu nedenle STK’lar olarak işbirliği yoluna gittiklerini söyledi. Yapılan muahede kapsamında UTİKAD ve DTD ortak bir çalışma kümesi oluşturacak. Kesimin ana sorunları belirlenerek, tahlil için öncelik sırasına konulacak. Ercan Güleç, “Bizim odağımız bölümün önünü açmak. Biz daha mikro bakarken, UTİKAD daha makro bakıyor. O mikrolar çözülmeden makro meseleler da çözülmeyecek” dedi. UTİKAD Lideri Ayşem Ulusoy da DTD ile yapılan işbirliğinin kıymetine vurgu yaparak, “UTİ- KAD olarak Demiryolu ve Intermodal Çalışma Kümemiz ile kesimin meselelerine ve tahlil yollarına dair çalışmalar gerçekleştiriyoruz. Hazırladığımız kesim raporları ile demiryolu ve öteki taşıma modlarında lojistik dalının gelişme alanlarını ve mevcut durumuna dair değerli bir literatür sunuyoruz. Son olarak DTD ile bir işbirliği protokolü imzalandık. Bu iş birliğinin derneğimiz ve üyelerimiz açısından çok büyük kıymet arz ettiğini düşünüyorum. Türk lojistik dalının demiryolu üzere gelişmeye açık bir hususta tek sesliliği yakalaması büyük yarar sağlayacak” açıklamasını yaptı. Dünyanın geldiği son durumda bilhassa Rusya’ya başta AB ve ABD tarafından uygulanan önlemlerin Türkiye’nin demiryolu ağının değerini bir sefer daha ortaya koyduğuna dikkat çeken Ulusoy, “Bu noktada dalımızın iki güçlü derneği olarak birlikte hareket etme kararımızın başta üyelerimiz olmak üzere tüm kesime güç katacağını düşünüyoruz” dedi.
“Sanayici de işbirliği istiyor”
DTD Lideri Ercan Güleç, demiryolunda yaşanan zahmetlerin yalnızca lojistikçilerin değil, endüstricinin de en değerli gündemlerinden biri olduğunu söyledi. Sanayi odalarıyla da görüşme yaptıklarını belirten Güleç, “Çünkü endüstriciler de yükünü demiryoluyla taşıtmak istiyor lakin birçok zahmetle karşılaşıyor. Demiryolunda güzelleştirmenin nasıl yapılabileceği konusunda bizimle fikir alışverişi yapmaya geliyorlar. Birlikte ne çeşit işbirlikleri yapabileceğimizi konuşuyoruz” diye konuştu. Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Lideri Aydın Erdemir de Türkiye endüstrisinin ve ihracatının hedeflediği sayılara ulaşabilmesi için demiryolundaki problemlerin tahlilinin hayati ehemmiyet taşıdığına vurgu yaptı. Erdemir, bilhassa sanayi merkezleri ile limanlar ortasında direkt demiryolu ilişkilerinin sağlanmasının ve mevcut kapasitenin artırılmasının değerine vurgu yaptı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın yeni maksadında de nakliyecilikte demiryolunun hissesini yüzde 4’lerden yüzde 22’lere çıkarmak var.
TCDD’nin yeni idaresi işbirliğine daha açık
Türkiye’de demiryolu yük nakliyatında kapasitenin yetersiz olmasının kıymetli bir nedeni de yıllar evvel çıkan özgürleşme maddesine karşın, özel kesimin çeşitli telaşlarla lokomotif yatırımı yapmaya cüret edemiyor olması. Hasebiyle çizgilerin çok büyük bir kısmı TCCD tarafından işletiliyor. Yıllardır TCDD’nin mevcut kapasiteyi verimli bir formda kullanamadığını savunan özel dal temsilcileri, firmalar ortasında da eşit rekabet ortamının sağlanmadığını lisana getiriyordu. TCDD’nin özel kesimle ‘anlaşmalı taşıma modeli’ne geçiş yapması halinde verimliliğin artacağı böylelikle yüzde 35’e varan ek kapasite sağlanacağı vurgulanıyordu. Bu hususta kesimin umudu ağustos başında misyona gelen yeni yöneticilerdeydi. Zira yeni TCDD yöneticileri, eski vazifeleri hasebiyle altyapı sıkıntılarını yakından bilen isimler. Bölümün bu mevzudaki umudu boşa çıkmadı. DTD Lideri Ercan Güleç, TCDD ve TCDD A.Ş’nin yeni idaresinin işbirliğine daha açık olduğunu belirterek, “TCDD tarafında yavaş yavaş bir hareketlenme var. Kapasite kullanımları daha süratli, işbirliğine daha açıklar. Demiryolunu nasıl daha güzelleştirebiliriz diye TCDD ile bir görüşme içerisindeyiz. Zira orada önemli bir ek kapasite yaratılabilir. Böylelikle yeni kapasiteler artırılıncaya kadar vakit kazanırız. Artık onlar da kimi şeyleri görüyorlar. Muhtaçlığı anlıyorlar ve nasıl daha yeterli iş yapabileceğimizi araştırmaya başlayıp, o uygulamaya geçmeye çalışıyorlar. Alışılmış ki, bir sistemi büsbütün değiştirmek kolay değil lakin atılan adım önemli” diye konuştu.
“Resesyon talebi azaltsa bile kapasite yetmez”
Demiryolu nakliyatına pandemiyle birlikte talep hızlandı. Lakin kapasitenin verimli kullanılamaması nedeniyle özel bölüm mevcut talebi karşılayamıyor. DTD Lideri Ercan Güleç, “Demiryolu nakliyeciliğinde hala talebi karşılayamıyoruz. Bilhassa hammadde nakliyeciliğinde talep yüksek” dedi. Güleç, arzın talebin ne derece gerisinde olduğunu, “Küresel iktisatta resesyon kapıda. Beklenen resesyon taşınan yük ölçüsünü yüzde 50 azaltsa bile talebi karşılayamıyoruz” kelamlarıyla vurguladı.