Hüseyin GÖKÇE
İBRAHİM UĞURLU-UDEA ELEKTRONİK YK LİDERİ: SAVUNMA ENDÜSTRİNİN MUVAFFAKİYETİNİ BAŞKA DALLAR DE YAKALAYABİLİR
● Türkiye’de yaşadığımız problemlerin birçoklarına konjonktürel olarak yaklaşıldığı için sorunların kök nedenleri giderilemiyor; münasebetiyle tıpkı sıkıntıları periyodik olarak yaşıyoruz. Genel olarak kalkınma planlarımızın muvaffakiyetini engelleyen en kıymetli faktörün, uygulama zafiyetlerimiz olduğu açıktır. Bunun nedeni, kamu ve özel bölüm münasebetinin objektif kurgusunun yapılmamış olmasıdır. Nihayetinde plan, kamu bölümü için ‘emredici’ özel kesim için ise ‘yol gösterici’ niteliğinde. Birinci kez 11. Kalkınma Planı aşağıdaki önerisi ile bu objektif kurgunun dolayısı ile dinamik yapının kurulabileceği bir düzenek teklifinde bulunmuştur. Husus 297.1: Yerli üretimin ve teknolojik kabiliyetlerin geliştirilmesinde üst seviye karar almak üzere Cumhurbaşkanı başkanlığında ilgili kurumların en üst seviye yöneticilerinin iştirakiyle ‘Sanayileşme İcra Kurulu’ oluşturulacaktır.
11. Kalkınma Planı’nda öncelikler belirlendi
Türkiye’nin 11. Kalkınma Planı ile ortaya koyduğu stratejilerin uygulanmasında nelere öncelik vermesi gerektiği ile ilgili kararında Çin’in ve Almanya’nın öne sürdüğü mevzular birer hazır çalışma alanı hüviyetindedir. Bununla kast edilen asla, Almanya’nın dayanağını alır Sanayi 4.0 uygularız, beraberinde Bir Nesil Bir Yol İnisiyatifinin bir kesimi olur finansman-yatırım-ürün gereksinimimizi ‘Çin’den alırız olur biter’ değildir. Kast edilen endüstride Made in Turkiye sloganının temelinin sağlam atılması yani üretimdir. Bu yanlışları yapmamak ve bugünlerde yaşadığımız konjektürel meselelere tehditlere karşı faizi artır-indir düzeyindeki kısır tartışmalara harcadığımız enerjiyi, yapısal dönüşümlere kanalize etmemiz için kalkınma planlarının ve yapısal dönüşümlerin uygulanmasında değerli rol oynaması beklenen “Sanayileşme İcra Kurulu”nun özel kesimin tüm bileşenlerinin (işçi-işveren) temsilini sağlayacak halde vakit kaybetmeden hayata geçirilmelidir. Savunma endüstrinde yakaladığımız başarıyı başka tüm bölümlerde gerçekleştirebilmemiz mümkündür. Kendine özel müsteşarlığı şimdilerde başkanlığı olan bir kesimdir Savunma Sanayi. Tıpkı vakitte “Savunma Sanayi İcra kurulu”, aracılığıyla kısa, orta ve uzun vadeli stratejik kararları yapısal bir bütünlük içinde alabilmektedir. Ülkelerin kalkınmaları elbet sanayi stratejileri ile çok yakından bağlıdır. Gelişmiş ülkelerin tamamının birebir vakitte endüstrileri de gelişmiştir. Lakin bilhassa hukuk sisteminin ve genelde demokratik iklimin ve ülkenin yabancı yatırımlara açık halinin hiçbir kuşkuya yer bırakmadan sürdürülmesi, ileriye dönük bir sanayi stratejisinin muvaffakiyetinin bu iklimden muaf olmayacağı gerçeğinin unutulmaması gereklidir.
SÜLEYMAN ALKAN – YILDIRIM ELEKTRONİK GENEL MÜDÜRÜ: “ŞARTNAMELERLE YERLİ MALI ZARURÎ OLMALI”
● Firmamız 40 yıldır elektronik kesiminde faaliyet gösteriyor. İmalat ve pazarlama faaliyetlerimiz var. Savunma sanayine yönelik proje ve işbirliklerimiz bulunuyor. ASO, elektronik endüstrisi olarak elektronik endüstrinin sorunları/ tahlillerini ve firmalarımızın iletişim/işbirliklerini artırmak için; İstanbul Sanayi Odası Elektronik komitesi ve Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) ile bir ortaya gelerek görüşmeler yaptık. Elektronik sanayi firmalarımızın ve eserlerinin tanıtımı için ESİP platformunu oluşturduk. WEB sitemizi kurduk. Bizler meselelerimizi ortak kıymetlendirme noktasına giderek tahlile ulaşmaya çalışıyoruz. En şimdiki mevzu, nükleer santral konusunda yaşanan meşakkatler. Türk ortak diskalifiye edildiğini söylüyor. Bence, burada temel sorun irtibat eksikliğidir. Daha işin başında mukavele imzalanırken, know how, teknoloji transferi üzere hususların ne olması gerektiği üzere konuların burada yer alması gerekiyordu. Meğer bizde bu iş bahisle ilgisi olmayan beşerler tarafından yürütülüyor. Sivil toplum örgütlerine danışılmalı ve iş birliği yapılmalı. Elektronik endüstrinin gelişebilmesi için yerli malı konusu eser kalitesinden taviz verilmeden teknik ve idari şartnamelerde mecburî olarak yer almalı. Ayrıyeten evvel stratejik eserler ve bunların üretimine yönelik atılacak adımların belirlenmesi kıymetli. Daha sonra yol haritası buna nazaran çıkarılmalı. Kalite koşuluyla, yerli üretimin tercih edilmesi gerekir.
SERMET KASIMOĞLU-PEKAS MÜHENDİSLİK GENEL MÜDÜRÜ: İHRACAT GELİRİNİN TL’YE ÇEVRİLME MECBURİLİĞİ SÜRATİMİZİ YAVAŞLATIYOR
● Türkiye’de çağdaş sanayi atağı konusunda geç kalınmış, lakin “gerekli uğraşlar harcanırsa” şimdi kaçan bir şey yok. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında tarım üretim atılımı için her şey yapılmış, toprağa hoş bir temel atılmış. Sanayi içinde kısmi atılımlar yapılmış, fakat yıllar geçtikçe inşaat bölümü ön plana çıkmış. Tarım bölümünde bir orta iki banka vardı. Bugün sanayi kesiti için özel ihtisas finans ünitesi yok. Kısmi Elektronik hammadde sanayi atakların temel sembolü TESTAŞ neden özelleştirildi? Cevap; Ziyan ediyor diye özelleştirildi. Stratejik endüstride kapital gözle bakılmamalı, stratejik kıymet verilmemiş, Günümüz şartları ve pandemi şartları hammadde (çip krizi) temin sorunu yaratmış, üretim aksamalarına sebep olmuştur.
Türkiye rekabette kuvvetli bir coğrafyada
Çevresinde Suriye, Irak, Iran, Rusya, Ukrayna, Ermenistan ve Yunanistan olan bir ülkenin yakın pazar endüstriyel makine ve elektronik otomasyon ihracat şartları güvenlik açısından hayli kuvvetli olmaktadır. Uzak pazarlara gelince nakliye maliyetleri ve Çin üzere harika güçlü pazar sahip ülkelerle rekabet şiddetli bulunuyor. Rusya-Ukrayna savaşı bitimi için Sanayi ihracat stratejisi atılımı gerek. Fırsatları kaçırmamak için devletin kurumsal planlama yapması gerekiyor. Planlamaya ek kesime ilginin artırılmasıdır. Şayet gerekli ilgi sağlanırsa, her ihracat manasında verimlilik önemli manada artacaktır. İhracat gelirini mevduat olarak TL’ye çevirmesi isteniyor. Elektronik Sanayi eserlerinde ithal hammadde oranı %80 olduğundan. Elektrik ve Elektronik Sanayi mamullerin ihracatçılarına imtiyaz tanınmalıdır. Süratimiz bu usul gelişmeler yüzünden yavaşlatılmamalı. Dalın gerçek ilgiye gereksinimi var. Finansmana yönelik bir banka kurulması yanı sıra savunma endüstrinde olduğu üzere tıpkı ataklar Endüstriyel Elektronik ve Otomasyon bölümümüze de yapılabilir. Türk endüstrisi için hakikat eğitilmiş insan gücünün kalitesi kıymetlidir. Nitelikli eğitim veren eğitim kurumu sayısı da ülkemizde az. Bizim bölümde yeni mezun mühendisin verimli olması için uzun mühlet geçmesi gerekiyor. Yurt dışına günün modası Beyin Göçü yüzünden çok sayıda yetişmiş Mühendis kaybediyoruz. Tıp eğitimindeki pratik imkânının, mühendislik eğitimine sağlanması durumunda işletmeler daha hazır yetişmiş işçi sağlanmış olur.
PROF. DR. MEHMET YÜCEER – OSTİM TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ KISMI: YAPISAL MESELELERE KARŞIN ÜRETİM YAPAN SANAYİCİYE MADALYA VERMEK LAZIM
● Üniversitemiz 2019 yılında “tecrübeli mezun” yetiştirmek üzere eğitime başladı. 3. jenerasyon üniversite modeli. Eğitimimizi YÖK’ün mevzuatları çerçevesinde yapıyoruz. İşyeri eğitimine birinci sınıftan itibaren başlıyoruz. 8. yani son devir ise büsbütün işyerinde geçiyor. Endüstrinin muhtaçlığı doğrultusunda daha mezun olurken deneyim kazanmış mühendisler hedefledik. Sanayi deneyimi ile üniversite tahsilini harmanlayan değişik modeller uygulanabilir. 6 ay işyeri, 6 ay üniversite eğitimi halinde düzenlenebilir. Eğitime orta verip, mesleksel tecrübeden sonra tekrar okula dönmek çok ufuk açıcı oluyor. İngiltere örneğinde 2. sınıftan sonra bir yıl orta verip üçüncü yılı okumak üzere tekrar okula dönüyorlar. Sanayicilerin olduğu üzere bizim de yapısal meselelerimizden birisi finansman. Türkiye’deki 3. jenerasyon tek sanayi üniversitesi olarak 3 kısım ile başladık. Devletin daha çok takviye olmasını bekliyoruz. Üniversitenin vakıftan bağımsız formda kendi kendine yetebilmesi için yabancı öğrenci de almaya başladık. Birçok İngilizce programımızda yerli öğrenciden çok yabancı öğrenci mevcut. Bu da bizi memnun ediyor. Yani bir manada eğitim ihraç ediyoruz.
“Diploma, şoför dokümanı gibidir”
Şimdilerde herkes meslek sahibi olmayı üniversite diplomasına sahip olmakla muadil görmek üzere bir yanılgı içerisinde. Türkiye’de bu tip yapısal meselelere karşın üretim yapan sanayicilere madalya vermek lazım. Yapısal sıkıntılardan bir başkası de savunma endüstrinde faaliyet gösteren büyük şirketler. Kobiler bunların olduğu bir masada tenkit yapamaz, zira gelirleri bir ölçüde alt yüklenicisi oldukları bu vakıf şirketlerinden geliyor. Halbuki bir ihalede kelam konusu sistemi KOBİ olarak tek başlarına yapabilecekken bu büyük köpekbalığı biçiminde tasvir edebileceğim vakıf şirketinden artan kesimlerle karnını doyuran küçük balıklar gibiler. Bu da onlara kafi geliyor. İnsan kaynağını da vakıf şirketleri kendilerine çekmekte becerikliler zira KOBİ’nin verebileceği maddi imkânın 3-5 kat fazlasını vermekteler. Böylelikle hem özel firmalardan oluşan ekosistemin gelişiminin önü kesilmekte hem de istihdam edilen mühendislerin mesleksel olarak öğütülmesi sonucu bir taşla 2-3 kötülük yapılmaktadır. Diploma aslında bir çeşit şoför evrakı üzeredir. Ehliyet alan herkes nasıl anında trafiğe çıkamıyorsa diploması var diye de çabucak mühendis olunmuyor maalesef. YÖK’te karşılığı olmasa da üniversite bünyesinde birinci defa biz kurumsal teknoloji yöneticiliğini (CTO) oluşturduk. Bu biçim yöneticiler iş dünyasında var ancak üniversiteye uyarlayan biz olduk.
YİĞİT KARATOKUŞ-KABSAN ELEKTRONİK GENEL MÜDÜR YARDIMCISI: DALDAKİ FİRMALARIN %90’I FİNANSMANA MUHTAÇLIK DUYUYOR
● Şirketimiz 1993 yılında faaliyete geçmiş, savunma ve havacılık alanlarında üretim ve tasarım hizmeti vermektedir. Hepimizin ortak sorunu çip krizi. Bu kriz tahminen yarın olmayabilir lakin Güney Kore olmadığımız sürece elektronik kesiminde ithalat her vakit olacaktır. Katma bedeli yüksek olan bir bölümdeyiz. Bu yüzden dalımızın, kimi alanlardan ayrıştırılıp ona nazaran desteklenmesi gerekir. Bugün firmalarımızın yüzde 90’ının finansmana gereksinimi var. Tahminen bir gün Türkiye’de de çip fabrikası kurulabilir lakin o basamağa kadar desteklenmezsek, yok olabiliriz. Gtip numaralarına nazaran ekstra vergilendirmeler getirilebiliyor ancak bizim kullandığımız alt gereçlerin birçoklarının standartlarını yurtdışı firmalar sağlayabiliyor. Bu da bizim için büyük bir risk. Birtakım dallara indirimli krediler çıktı, elektronik kesiminin nefes alabilmesi için de avantajlı krediler çıkabilir.
MÜGE ERTUĞ GÜZEL-EMGE ELEKTRO MEKANİK GEREÇLER SANAYİSİ YK LİDER YARDIMCISI: BİR DOLARLIK İŞLEMCİYİ 50 HAFTA SONRA 160 DOLARA ALABİLİYORUZ
● Elektronik kesimi olarak tüm dünyada olduğu üzere bizlerde şu anda önemli manada komponent krizi yaşıyoruz. Teslimat müddetlerinin 50 haftaya kadar çıktığı bir devirden geçiyoruz. Daha evvel 1 dolara aldığımız işlemciyi, 160 dolara ve üstelik 50 hafta sonrasında alabiliyoruz. İşimizin en kıymetli kısmını esasen komponent oluşturuyor. ASO Elektronik Komitesi olarak ISO ve TESİD ile birlikte tüm elektronik bölümünü bir ortaya getiren ESİP’i (Elektronik Kesimi İş Birliği Platformu’nu) kurduk. ESİP’ in birinci somut çıktılarından biride komponent krizi ile boğuşan kesim firmalarımızın atıl stoklarını birbirleri ile paylaşabilecekleri bir portal oluşturmak oldu. ESİP, bu güç devirde birbirimizle daha fazla dayanışma içinde olmamızı sağladı. Türkiye’de yıllar evvel TESTAŞ üzere değerli bir yarı iletken tesisi, TAKSAN üzere talaşlı imalat işlerinde kullanılan makinaları üreten bir fabrikamız vardı. Bu tesisler özelleştirildi ve sonrasında yok oldu gitti. Halbuki ben yüksek kâr beklentisi yerine bu çeşit pahaların devlet ve kesimin kendisi tarafından korunması gerektiğini düşünüyorum. Şayet TESTAŞ ve TAKSAN kalsaydı, biz bugün hem krizleri hem de savunma kesimine yönelik ambargoları daha kolay aşabilirdik.
Ülke algısı en kıymetli koşul
Yakın vakitte yurtdışında bir fuara katıldık. Avrupa’nın büyük firmaları, “Tedarikimizi Türkiye’ye kaydırmak istiyoruz lakin ortamınızdan ötürü kendimizi geri çekiyoruz” diyorlar. Yıllardır savunma sanayi alanında KOBİ düzeyinde kendimizi tanıtmak, ihracatımızı geliştirmek için çok uğraştık. Lakin artık bize iş aktarmak isteyenler, geri çekiliyorlar. Şu bir gerçek ki firmalar olarak ne kadar uygun olursak olalım ülkenin ekonomik ve siyasi algısının iş yapabilmek için gerek şart olduğunu unutmamız lazım. Yalnızca bizim bölümümüze yönelik değil tüm dalların sorunların tahlili için öncelikle yol haritası çıkarılabilir. Bu noktada sivil toplum örgütlerinin de devreye girmesi çok değerli. Yani sonuçta bir kurtuluş var lakin başlamak çok değerli.
YAMAN TUNAOĞLU-KAREL GENEL MÜDÜRÜ, TESİD YKB: CARİ AÇIĞI TEKNOLOJİ FİRMALARI AZALTACAK
● Savunma endüstrinde yerlilik yüzde 70’in üzerinde, fakat bu eserler yüklü olarak elektronik teknolojisine dayanıyor ve üretim için kullanılan gereçler büyük oranda yurt dışından geliyor. Bu gelişmiş birçok ülke için de bu türlü. Global iktisatta her şeyi kendiniz yapmazsınız; yapamazsınız. Cari açığı azaltmak için ihracatı arttıracağız diyoruz. Bunun için yüksek teknoloji eserlerin ihracat içindeki hissesi çok değerli. Şu anda %3’ler düzeyinde. Bu tıp eser üreten firmaların, yazılım firmaları hariç, girdilerinin çok kıymetli bir kısmı ithal ediliyor. Hasebiyle bu firmalar dövize endeksli bir finansal yapıya sahipler. Bu firmaları desteklememiz, dövize ulaşımlarını zorlaştırmamamız lazım. Günümüzde elektronik her dalın kıymetli bir paydaşı oldu. Çip krizinin temel çıkış nedeni de bu.
“Yatırım fırsatı kaçmamalı”
Amerika ve Avrupa’nın büyük şirketleri; Doğu Avrupa ve Türkiye’de üretim tesisleri kurmak istiyor. Bu Türkiye için çok yeterli bir fırsat. Lakin iktisat durumundan, iç gerginliklerden ötürü yurt dışı yatırımcılara itimat veremediğimiz için bu büyük fırsatı kaçırıyoruz, yeteri kadar kıymetlendiremiyoruz. Cari açığı teknoloji firmaları azaltacak. Bu firmaların eserlerini de nitelikli elemanlar, mühendisler geliştirecek. Son periyotta beyin göçünde önemli bir artış var, bu çok kaygı verici bir durum. Avrupa’da nüfusun giderek yaşlanması, beyaz yakalı gençlerimize yönelik talebi artırdı. Bir periyot yaşanan mavi yaka göçü, artık beyaz yaka olarak yaşanıyor. Bu çocukları kaybetmek istemiyorsak, şirketlerimizde çalıştırmak istiyorsak, onlarla katma kıymeti yüksek eserler geliştirip, yüklü olarak yurt dışına satmalı ve firmalarımız onlara yurt dışı firmaların sağladığı imkânları sağlayacak noktaya getirmeliyiz. Bu sorunun kısa vadeli tahlili olarak, bilhassa yazılımcı açığı çok olduğu için, kodlama alanında lise mezunu ve iş bulmakta zorlanan üniversite mezunlarına kısa eğitimler verip onlardan yararlanmamız gerekiyor. Yaşanan gerginlikler, küresel üretimin yerine lokal üretim arayışlarını gündeme getirdi. Ülkeler içlerine kapanıyorlar, globallikten bir geri dönüş başladı. Bir çok ülkenin büyük hacimli çip yatırımlarına giriştiğini görüyoruz. Örneğin, Samsung Güney Kore de 300 milyar dolarlık çip yatırımı yapacak. TSMC Singapur’da bir tesis kuracak. ABD’nin de bu alanda değerli ölçüde yatırım yapacağını biliyoruz. Bunlarla birlikte bu krizin 6-8 ay içinde sonlanması bekleniyor.
Bakın son periyotlarda Hollandalı bir firmanın Türkiye’den önemli manada mühendis topladığını biliyoruz. Hatta şirketin toplantılarının bile Türkçe yapıldığı söz ediliyor. TESİD olarak gördüğümüz sorunları ilgililere anlatıyoruz. Bunu bilmiyorduk diyen çıkmıyor. Yani herkes durumun farkında, ancak çözülemiyor.
