Türkiye’de düşen alım gücüne dünyada yaşanan sakinlik eklenince hazır giysi bölümüne hammadde sağlayan dokumada hem kapasite hem de fiyatlar düşmeye başladı. Pamuk fiyatları 2 ay öncesine nazaran yüzde 30’a yakın gerilerken, iplik fiyatlarında ise düşüş oranı yüzde 25’i buldu. Dal temsilcileri düşük talebin yol açtığı aşağı taraflı hareketin önümüzdeki devir de sürmesini bekliyor. Öte yandan dal birinci yarıda kıymet olarak ihracatta artış yaşasa da ölçüde birebir başarıyı gösteremedi. Ocak-Haziran devrinde dalın ihracat ölçüsü bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 3,9 oranında gerileyerek 1 milyon 414 bin tondan 1 milyon 360 bin tona düştü. İthalatta ise rekor geldi. Geçtiğimiz yıl iç piyasada ipliği daha değerliye temin etmekten şikayetçi olan sanayicilerin bu yıl dış piyasaya yönelmesi, birinci yarıda iplik ithalatının rekor kırmasına yol açtı. İplik ithalatı yılın birinci yarısında 2021’in birebir devrine nazaran yüzde 43 artarak 1,3 milyar dolardan 2,3 milyar dolara çıktı. Dokumacılık bölümünün toplam ithalatı ise birebir devirde 2,5 milyar dolardan 3,1 milyar dolara yükseldi..
Girdi alımı ve istihdam azaldı
Söz konusu gelişmeler bölümün hem kapasite kullanım oranı hem de PMI bilgilerinde kendini gösterdi. Merkez Bankası bilgilerine nazaran dokumacılık dalında kapasite kullanım oranı geçen ay yüzde 77,6’dan yüzde 76,6’ya gerileyerek Ekim 2020’den bu yana en düşük seviyeyi gördü. İSO tarafından açıklanan temmuz ayı PMI dataları 41,3 ile 10 kesim ortasında en sert düşüşü yaşadı. Kesim PMI’ı Şubat ayında 51,4 olması gerilemenin boyutunu da gözler önüne seriyor. Dokumacılığın akabinde ikinci en sert gerileme giysi ve deri eserlerinde yaşandı. Dokuma dalında yeni siparişlerde salgının birinci dalgası hariç 2016’dan bu yana en bariz yavaşlama görülürken, ihracat siparişlerinde de emsal biçimde ivme kaybı yaşandı. Dalda gelişmelere bağlı olarak üretim, Mayıs 2020’den bu yana en yüksek süratte gerilerken firmalar istihdam seviyelerini ve girdi alımlarını azalttı. Birikmiş işlerde de düşüş kaydedildi.
“500 bin ton atıl kapasite var”
Bilindiği üzere salgın periyodunda değişen tedarik zincirine bağlı olarak öne çıkan Türk dokuma bölümü, tarihinin en büyük yatırımlarına imza atmış ve toplam kapasitenin yüzde 20’si kadar yeni yatırıma imza atmıştı. Bu yıl bu yatırımlar peyderpey faaliyete geçmeye başlamıştı. İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Ahmet Öksüz, son gelişmelerin dalda kıymetli oranda atıl kapasitenin oluşmasına yol açtığını lisana getirdi. Bilhassa iplikte bu oranın çok daha yüksek boyutlara ulaştığını kaydeden Öksüz, “Bunun nedenlerinden biri de ithal eserlere yönelim. Geçen yılın birebir periyodu ile kıyaslandığında bilhassa iplik ithalatında yüzde 100’ün üzerinde artış var. Sorunlu bir süreç iplik üreticileri için. Örme kumaşta da yavaşlama var. Dokumada biraz talep var fakat o da ucu ucuna yetiyor. Fiyatlar da geriledi. Önemli formda maliyetin altında satışlar kelam konusu. İplik ortalama 6 dolarlarda idi 4,5 dolarlara düştü” dedi. Bölüm temsilcilerinin verdiği bilgilere nazaran iplikte günlük atıl kapasitenin bin 500 ton olmak üzere yıllık 500 bin tonu geçtiği belirtildi.
“Vergiler gözden geçirilmeli”
Önümüzdeki periyoda ait beklentileri noktasında Öksüz, şöyle konuştu: “Bu biraz küresel risklere de bağlı. Resesyon konuşuluyor. Bu da bizi olumsuz tesirler. İç piyasa turizmin de tesiri ile biraz canlı lakin dış pazarda talepte bir daralma kelam konusu. Güç süreç yaşıyor endüstrici. Kapasiteleri tam dolduramıyoruz. İthalatı da bu süreçte masaya yatırmak lazım. Yerli üretimi etkileyecek ithalat noktasında vergilendirme çalışması yapılabilir. Çünkü kimi kategorilerde yüzde 100 artışlar kelam konusu. Dal yıla çok yeni yatırımlar ile girdi. Bu yatırımların karşılığını bulamıyoruz. Düşünce yaşıyoruz. Birçok yeni yatırım atıl şu anda. İplik tesislerinde yüzde 50 daralma var. Dünyada da düşünce olunca üreticiler gözlerini çabucak Türkiye pazarına çeviriyorlar. Geçen sene konfeksiyon dalı iplik bulamıyoruz diyordu şu an tam zıddı bir durum kelam konusu.”
Giyimde fiyat artış suratı düşecek
Hazır giysi eserlerinde toplam maliyetin yüzde 60-65’e yakınını hammadde oluşturuyor. Pekala hammadde fiyatlarında yaşanan gerileme son eser fiyatlarını etkileyecek mi? TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Dal Meclisi Lideri Erdem Fayat, gerilemenin fiyatlara yansıması konusunda şu tabirleri kullandı: “Bu hususta iki türlü sorun var. Birincisi hammaddelerin ilişkileri, 3-6 aylık olur. Hasebiyle kontrat yapılmıştır. O stoklar bittiğinde yeni stoklar ile gelen malların devreye girmesi de 2-3 ay alır. Bir de hammadde geri gelse bile güç krizi devam edip güce ulaşım maliyetleri arttığı sürece o gerilemenin hammaddedeki gerileme oranında olmadığını göreceğiz. Ancak her şeyden değerlisi taleptir.” Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya ise, “Son etiketler ile bir evvelki seneyi karşılaştırdığımız vakit yüzde 100’lere varan fiyat farkları oluşmuştu. Artık bu türlü bir fiyat farkı olacağını düşünmüyorum. Yüzde 20-30 farklar ile geçileceğini düşünüyorum. Dokumacılık eserleri fiyatında geriye geliş var ancak bunun da açığını personellik ve öbür maliyetler kapatıyor. Sonuçta sonuncu personellik maliyeti yüzde 30 arttı ancak dokuma eserlerinde yüzde 15 gerileme kelam konusu” diye konuştu.