1994 yılında Karadeniz’de Sakarya açıklarında batık bir denizaltı bulundu Yürütülen çalışmalarla bu denizaltısının İkinci Dünya Pendik escort bayan Savaşı sırasında Barbarossa Harekâtı kapsamında Hitler tarafından Karadeniz’e gönderilen denizaltılarından U 20 isimli denizaltı olduğu tespit edildi Bu denizaltı dışında yeniden Karadeniz’de civar bölgelerde bulunan iki batık denizaltının daha olduğu Escort Beykoz biliniyordu
Sularımızda öylece yatan bu denizaltı 2016 yılında Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın desteklediği bir proje kapsamında seçilerek incelemelere tabi tutuldu Balıkçıların sulara bıraktığı hayalet ağlarla kaplanmış durumda olan denizaltı temizlenerek Cevizli escort dalış turizmine kazandırıldı
Peki yıllardır Karadeniz’de yatan bu denizaltı Türkiye’nin dahil olmadığı bir savaş devam ederken nasıl oldu da Karadeniz’e geldi neden sularımızda kendi mürettebatı tarafından batırıldı akabinde o mürettebata ne oldu
Hitler Karadeniz’e Boğazlar’dan girebilmek için her yolu denedi
İkinci Dünya Savaşı’nın ve dünya tarihinin en geniş çaplı askeri harekâtı olarak bilinen Barbarossa Harekâtı Hitler’in Nazi Almanyasının Sovyetler’i işgal etme planının en değerli kesimi olarak başlatıldı Hitler için hayati bir değeri olan bu harekâtın temel maksadı Kırım’ın işgal edilmesi ve buradaki Sovyet hava üslerinin ele geçirilmesiydi Böylelikle Sovyetler’in hava üstünlüğü sonlandırılacaktı
Karadeniz’ girmenin en pratik yolu Boğazlar’dan geçmekti Fakat Türkiye İkinci Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalarak savaşa katılmamıştı ve Montrö Boğazlar Kontratı kapsamında savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesine müsaade vermiyordu Bu da Hitler’i denizaltılarını Karadeniz’e sokmak için farklı yollar aramaya itti
İlk olarak Almanya’nın Türkiye’ye sattığı ‘Ay Sınıfı’ olarak bilinen denizaltılarından iki tanesi olan ‘Atılay’ ve ‘Saldıray’ı geri satın almayı teklif ettiler Lakin bu talep Türkiye tarafından kabul edilmedi Bu türlü olunca Hitler Almanyası şimdi Türkiye’ye teslim edilmemiş olan ve Almanya’da inşası devam eden ‘Batıray’ ve ‘Yıldıray’a el koyarak ülkemize teslim etmeme kararı aldılar
Satın alma teklifinin reddedilmesi sonrası Almanya Hitler’in buyruğuyla Türkiye’ye bir öbür teklifte bulundu Denizaltılarının ve torpidobotlarının Boğazlar’dan geçmesine müsaade verilmesi karşlığında Türkiye’ye 150 000 000 RM Reichsmark İmparatorluk Markı bedelinde askerî teçhizat bedelsiz verilecekti Lakin Türkiye bu teklifi de reddetti
Karadan yürütülen denizaltılar
Türkiye denetimindeki boğazlar üzerinden Karadeniz’e girmenin mümkün olmadığını anlayan Hitler farklı stratejiler geliştirmeye başladı Bu stratejiler kapsamında U sınıfı altı denizaltı parçalar halinde karadan yürütülerek Tuna Irmağı’na taşındı ve akabinde Karadeniz’e indirildi
Böylece Hitler Sovyetler’in hava üstünlüğünü bitirme ve Sovyetler’i işgal etme planının en büyük adımlarından birini atmış oldu Ancak işler hiç de planlandığı üzere gitmedi
Yaklaşık iki yıl boyunca Karadeniz’de pek çok operasyon gerçekleştiren ve onlarca gemiyi batıran denizaltılarının bahtı Romanya’nın Müttefik Devletler safına geçerek Almanya’ya savaş açması ve içlerinden üç adedinin U 9 U 18 U 24 Sovyet Donanması tarafından batırılmasıyla değişti
Kalan üç denizaltısını kendi mürettebatları Türkiye kıyılarında batırdı
Karadeniz’den çıkış olmadığını savaşın istikamet değiştirdiğini ve Boğazlar’dan da kaçamayacaklarını anlayan kalan üç denizaltı durumu bildirdi Almanya hükûmeti ise evvel Ankara’ya tekrar bir teklifte bulunarak sağlam kalan denizaltıları Türkiye Cumhuriyeti’ne vermeyi ve karşılığında da mürettebatın Ege Adaları’ndaki Alman Birlikleri’ne katılmalarına müsade edilmesini istedi Fakat Ankara hükûmeti bunu kabul etmedi Bu gelişme sonrası çıkışları olmadığını fark eden Hitler Almanyası denizaltıların Türkiye kıyılarında kendi mürettebatlarınca batırılmasını ve mürettebatın da Türkiye kıyılarına çıkmasını emretti
Böylece askerler iki denizaltıyı bir bölgede bir denizaltıyı bir öbür bölgede batırarak karaya hareket etti Maksatları ise evvel Marmara Denizi kıyılarına vararak terk edilmiş bir tekne bulmak ve akabinde da Akdeniz’e inmekti Lakin karada ilerlerken etraf halkı tarafından tespit edilerek Türk yetkililere teslim edildiler Akabinde 1946 yılının sonuna kadar ‘zorunlu misafirlikleri’ devam etti
Alman askerlerin ‘zorunlu misafirlikleri’ sancılı bir süreçti
Türkiye savaş müddetince epey fazla sayıda mülteci ağırladı Mülteci kavramı bilhassa Birinci Dünya Savaşı sonrası çok konuşulmuş kimlere mülteci deneceği de tartışma konusu olmuştu
Türkiye ise bu bahiste kendi tarifini yaparak 14 Haziran 1934 tarihinde 2510 sayılı İskân Kanunu nun 3 hususu ile bir tahlil üretti ve ” Türk devletinin sonları içerisinde iskân gayesiyle değil bir mecburilik hali ile süreksiz olarak sığınanlara mülteci denir ” sözlerine yer verdi Yani Alman askerler de Türkiye’de mülteci pozisyonundaydı Ancak tıpkı vakitte ‘enterne’ yani gözaltındalardı
4 subay ve 32 askerden oluşan denizaltı takımı Beyşehir’de bulunan mülteci kampına gönderildi Kampa tıpkı zamanda savaştan kaçan ve Türkiye’ye sığınan farklı Alman askerleri de gelince hayli kalabalık bir kamp ortamı oluştu Lakin Türkiye yetkilileri askerlerin kampa yerleşmesi gereksinimlerinin giderilmesi konusunda süratli kararlar alarak ‘zorunlu misafirleri’ kısa müddette ortama adapte ettiler Oluşan yemek gereksiniminin süratli karşılanması için mutfakta çalışabileceğini söz eden Alman askerleri kampın mutfak grubuna dahil oldu
Alman askerler kampta ve etrafında sivil kıyafetlerle geziyor üniformalarını giymelerine müsaade verilmiyordu Ayrıyeten Führer selamı üzere sembolik şeyler de yasaklanmış durumdaydı
Kampa gelmelerinden birkaç gün sonra Alman subayları kampın genel durumuna ve eksiklerine dair yorumlarını ve taleplerini bir rapor haline getirerek kamp kumandanı Binbaşı Naci Erda’ya sundular ve eksiklerin giderilmesini talep ettiler
Oldukça ‘sıra dışı’ olan bu talebe rağmen Alman askerlerinin eksikleriyle ilgilenmek yönünde Ankara’dan buyruk alan Erda gerekli iyileştirmelerin yapılacağını bildirdi Fakat devrin durumunu aktaran yazılarda kampta vakit zaman ‘psikolojik üstünlük’ sağlamak için yaşanan tansiyonların olduğu ve Erda’nın attığı kimi akla yatkın adımlarla bunların önüne geçtiği de söyleniyor
Fakat ne kadar tansiyon olmuş olursa olsun bu süreçte hem Naci Erda ve Türk kamp personelinin yaklaşımları hem de Alman askerlerin hem kamp için hem de Beyşehir için attığı birtakım adımlar sürecin meselesiz tamamlanmasını sağladı
Örneğin Alman askeri işçisi İkinci Dünya Savaşı öncesi Alman mühendisler tarafından inşa edilen ancak arıza sebebiyle çalışmaz durumda olan hidroelektrik santralini onararak kentin güç muhtaçlığının giderilmesini sağladı Bu üzere adımlar sayesinde hem Türk askeri işçisinin yaklaşımı hem de etraf halkının yaklaşımı Alman askerlere karşı daha kabul görebildikleri bir hale geldi Bir müddet sonra Alman denizaltı mürettebatından 33 asker bir ortaya gelerek bir dersane kurdular ve burada Türkçe eğitimi yaptılar
Bir müddet sonra durumlar hayli değişti
Beyşehir o periyotlarda Beyşehir Gölü’nün etrafında kurulmuş küçük ve yoksul bir yerleşim yeriydi Kamp yerlerinin yakınındaki sulak alanlar sebebiyle sıtma salgınları yaşanıyordu Ayrıyeten vakit geçtikçe ve Beyşehir’de yazın sıtma kışın ise karlar altında kalan kampta yaşanan zorluklar bir müddet sonra yine tansiyonların yaşanmasına neden oldu Tıpkı vakitte yaşanan mali problemler yemek sıkıntısına dönüştü ve bu problemler bir mühlet boyunca giderilemedi
Savaşın sonu yaklaşırken Türkiye’nin fiilen olmasa da sembolik olarak Müttefik Devletler’in yanında savaşa dahil olması sonrası Alman askerlerin ellerindeki pek çok hak da alındı Verilen maaşlarda kesintiye gidilmesi radyo dinlenmesinin önüne geçilmesi üzere adımlar atıldı Akabinde da askerler Türkiye artık savaşın göstermelik de olsa bir modülü olduğu için savaş esiri pozisyonuna getirildi
Alman askerleri tıpkı Beyşehir’de olduğu üzere burada da lokal halkla ve etrafla bağlantılarını güçlendirirken bazı kısıtlamalar ve yasaklarsa devam ediyordu Takip eden süreçte ise artık savaş sonuçlandı Hitler artık başkomutan değildi Nazi Almanyası teslim olmuştu
Hal bu türlü olunca da Alman askerleri Mart 1946 Temmuz 1946 tarihleri arasında devam eden süreçlerin tamamlanmasıyla ‘zorunlu misafirliklerini’ bitirmek durumunda kaldılar Lakin askerler savaş esiri oldukları için kendi ülkelerine gönderilmeyerek galip tarafta yer alan Amerikan askeri birliklerine teslim edildiler
Gitmeden bulunan denizaltının birkaç manzarası daha
Kaynaklar Türkiye Kültür Portalı Prof Dr Ahmet Erkan Kıdeyş Tahsin Ceylan Dr Umut Karadoğan Prof Dr Hüseyin Muşmal Hasret Gümüş