Canan SAKARYA
İstanbul Finans Merkezi’nde (İFM) iştirakçi dokümanı alarak finansal faaliyette bulunan kuruluşların finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetlerden 2022-2031 yılları ortasında elde edilen çıkarlar için kurumlar vergisi indirim oranı yüzde 100 olarak uygulanacak. İştirakçi dokümanı olan finansal kuruluşların İFM’de bulunan merkez ve şubelerinden alınması gereken finansal faaliyet harçları da 5 yıl müddetle alınmayacak.
Bu yıl açılması planlanan İstanbul Finans Merkezi’nin (İFM) global finans merkezlerinden biri haline getirilmesi, İFM’de tüm altyapı ve üst yapının yönetilmesi ve işletilmesine ile burada faaliyet gösterenlere sağlanacak teşvik, indirim, istisna ve muafiyetleri düzenleyen İstanbul Finans Merkezi Kanunu teklifi Meclis Başkanlığı’na sunuldu. İFM’de finansal faaliyetler, bankacılık, sermaye piyasaları, sigortacılık, finansal kiralama, faktoring ve gibisi piyasalar altında yer alan menkul değerler, türev araçlar, ödeme sistemleri, elektronik para ve gibisi faaliyet olarak sıralandı. İFM’de yönetici şirket, Türkiye Varlık Fonu tarafından kurulan ve özel hukuk kararlarına tabi olarak faaliyet gösteren anonim şirket olarak tanımlandı. Yasa teklifine nazaran, İFM 20 yıl müddetle yönetici şirket tarafından yönetilecek, İFM’de faaliyet gösterecek iştirakçilere Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından iştirakçi dokümanı verilecek. İştirakçi evrakı verilmesine, iştirakçi evrakı muafiyet şartları, evrakın askıya alınması ve iptaline ait bahisler yönetmelikle belirlenecek. İştirakçilerin faaliyetlerine ait müsaade, ruhsat, lisans ve onay müracaat süreçlerini yürütmek üzere kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşan tek durak ofis kurulacak. Ofis, Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından yönetim edilecek. İştirakçi dokümanı alarak finansal faaliyet gösteren kuruluşların yurt dışında yerleşik bireylere sundukları finansal hizmetler, hizmetten en son olarak yurt dışında faydalanılması şartıyla finansal hizmet ihracatı olarak pahalandırılacak.
Vergi ve harç dayanağı
İştirakçi dokümanı alan finansal kuruluşlar tarafından İFM’de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetler kapsamında elde edilen karların yüzde 75’i kurumlar vergisi matrahının tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıyeten gösterilmek kuralıyla, kurum karından indirilecek. Süreçler ile bu süreçler nedeniyle lehe alınan paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden, faaliyetlere ait süreçler her türlü harçtan, bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisna tutulacak.
Gelir vergisi istisnası
İştirakçi evrakı alan finansal kuruluşların İFM’de istihdam ettikleri işçiye ödenen aylık fiyatın gerçek safi pahasının; yurt dışında en az 5 yıllık mesleksel deneyime sahip bireylerde yüzde 60’ı, yurt dışında en az 10 yıllık mesleksel deneyime sahip bireylerde ise yüzde 80’i gelir vergisinden istisna olacak. Bu istisna, İFM’de çalışmaya başlamadan evvelki son 3 yılda Türkiye’de çalışmamış olan işçinin fiyat gelirlerine uygulanacak. Ayrıyeten, İFM’deki taşınmazların kiralanmasına dair süreçler her türlü harçtan ve bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisna tutulacak.
Türkçe defter tutma mecburiliği olmayacak
Yasa teklifi ile İFM’de faaliyette bulunan iştirakçilere Vergi Yol Kanunu, Türk Ticaret Kanunu kararlarına bağlı olmaksızın defter ve dokümanları yabancı para üniteleriyle tutabilmelerine yönelik olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yetki veriliyor. İştirakçilerin kendi ortalarında ve İFM’de yürüttükleri faaliyetler kapsamında düzenlenen her nevi muamele, sözleşme, muhabere, hesap ve defterlerini Türkçe tutma mecburiyeti de olmayacak. İştirakçiler kendi ortalarında İFM’de yürüttükleri faaliyetler kapsamında, faaliyetlerinin tabi olduğu mevzuata karşıt olmaması kaydıyla, özel hukuka tabi olarak yaptıkları her nevi süreç ve kontratlarda serbestçe hukuk seçimi yapabilecek.
UZMANLAR NE DİYOR?
“TÜRKİYE FİNANSAL TEKNOLOJİLERE KAPIYI GERİSİNE KADAR AÇIYOR”
Nazmi Karyağdı / E. Gelir Yönetimi Strateji Lideri
TBMM’ye sunulan İstanbul Finans Merkezi Kanun Teklifi ’nin hayli kıymetli ve cazip bir içerikle hazırlandığı anlaşılıyor. İstanbul’un Londra, Dubai üzere finansal merkezlerin yanında yer alması amaçlanıyor. Teklifi n odağını ise iş yapma kolaylığını sağlayıcı hususlar ile bölgede faaliyet gösterecek kurumların 10 yıl mühletle kurumlar vergisiz bir ortamda yer almaları oluşturuyor. Teklifi n en kıymetli özelliği ise; bölgede elde edilen karları yurtdışından elde edilen ve hizmet ihracı karı olarak tanımlanan çıkarlar ile Türkiye’de elde edilen çıkarlar olarak ikiye ayırmış olmasıdır. Getirilen kurumlar vergisi avantajı, BSMV, harç ve damga vergisi istisnası yurtdışından elde edilen çıkarlara uygulanacak. Türkiye içinde elde ettikleri karlar ise genel vergileme rejimine tabi olacak. Bu durumda İFM’de konuşlanıp faaliyet gösteren iştirakçi evrakı sahipleri yurtdışına hizmet verip yarar ettiklerinde birinci 10 yıl hiç kurumlar vergisi ödemeyecekler. Sonraki yıllarda da elde ettikleri yararın %25’i üzerinden vergi verecekler. BSMV, damga vergisi istinası ise süresiz olarak uygulanacak. Bölgede çalışmak için yurtdışından İstanbul’a gelecek olan finans çalışanlarına ise çeşitli koşullar altında sağlanan fiyatların %60 ila %80’inin gelir vergisinden istisna edilmesi de ayrıyeten cazip bir uygulama. Özetle tabir etmek gerekirse Türkiye, bu kanun teklifi ile yıllarca pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin memleketler arası finansı kendisine çekip, kimi kentlerini finans merkezi yapma konusundaki uygulamalarına muadil bir uygulamayı hayata geçiriyor. Türkiye, bu yasa teklifi ile finans kesiminde faaliyet gösteren milletlerarası sermayeye, finans çalışanlarına ve finansal teknolojiye kapılarını gerisine kadar açıyor.
“MERKEZ OLMANIN EN KIYMETLİ ÖGESİ, EKONOMİK, TÜREL, BEŞERİ VE FİZİKİ YAPIDIR”
Burcu Aydın Özüdoğru / Bilkent Üniversitesi YZ Öğretim Üyesi, Eski IMF Ekonomisti
İstanbul’u milletlerarası bir finans merkezi yapma projesi yaklaşık 15 yıl öncesine dayanan bir projedir. 2007-13 yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planı’nda, İstanbul Memleketler arası Finans Merkezi Projesi ile İstanbul’un bölgesel ve global bir finans merkezi olması amaçlanmıştı. Global finansal kriz öncesi yıllarda Türkiye, gelişmekte olan ülkeler ortasında parlayan yıldızlardan biriydi ve finansal yatırımcıların Türkiye’ye olan ilgisiyle bölgesel bir finans merkezi olma ismine kıymetli bir adaydı. 2010’lu yılların ikinci yarısında uygulanan iktisat siyasetlerinin finansal piyasalar açısından öngörülebilirliğini yitirmesiyle birlikte ise milletlerarası yatırımcılar ülkemizdeki fi ziki ve portföy yatırımlarını değerli ölçüde azalttı. Meclise sunulan İFM tasarısında, milletlerarası finansal yatırımcıyı ülkemize çekmek için gelir ve kurumlar vergisi ile finansal faaliyet harçlarından muafiyet üzere vergisel havuçlar sunulduğunu görüyoruz. Halbuki yapılan çalışmalar, bir kentin finansal merkez olmasını sağlayan en değerli ögelerin ülkenin ekonomik, tüzel, beşeri ve fi ziki yapısı olduğunu gösteriyor. Örneğin, Londra yahut New York’un birer finans merkezi olması, bu kentlerin elinde tuttuğu nitelikli insan gücü, eğitim sistemi, ulaşım ve bilişim altyapısı ile ülkelerinin tüzel ve ekonomik gücüdür. Çünkü her iki ülke de vergi yükü açısından memleketler arası ölçekte dezavantajlı bir pozisyondadır.
“SINIRLI DA OLSA VERGİ CENNETİ HALİNE GETİRİLMEK İSTENİYOR”
Yılmaz Sezer / Şimdiki Küme İdare Şurası Lideri
Sunulan kanun teklifi ne nazaran IFM özerk bir bölge haline getirilen sonluda olsa tabir yerinde ise bir “Vergi Cenneti” haline getirilmek istenilmektedir. Kelam konusu teklife nazaran; Kurumlar Vergisi 2022-2031 tarihleri ortasında oran 0 (sıfır) olarak uygulanacak. Gelir Vergisi: “Çalışanların fiyatları üzerinde belli kaideler dahilinde belli oranlarda vergi kesintisi yapılmayacak. Finansal faaliyetlere ait 5 yıl mühletle harç ödemeyecektir.” IFM’nin küresel bir finans markası haline gelebilmesi için yerinde ve gerekli önlemler, lakin dünya genelinde var olan ekonomik meşakkatler belirli bir müddet devam edeceği düşünülecek olursa, yabancı yatırımcılara ek teşvikler de getirilebilir. Mevcut hali ile yalnızca yabancı işçi çalıştıranlara bir farklılık verilmiş durumda halbuki kurumlar vergisi başta olmak üzere, faaliyet harçlarının vadeli istihdam yabancı yatırıcımlar için daha uzun uygulanabilir.