Giyim bölümünün çarkının moda ile döndüğünü söyleyebiliriz Bu da şöyle ki her sene farklı bir Bayburt escort giysi şekli moda oluyor ve giysi sanayisi bu popülaritenin kendisine daha çok kazandıracağını bildiği için modaya uygun kıyafetler üretmeye başlıyor Hal bu türlü olunca beşerler anlık zevk ve beğenilerle satın Bilecik escort aldıkları eserleri bir süre sonra giymemeye başlıyor
Hatta kimileri moda olsun olmasın sadece alışverişe yani tüketime bağımlı olduğu için gereksiniminden fazla eser satın alabiliyor Birçok insan dokuma bölümündeki israfın art bingol escort planında neler döndüğünü bilmiyor Giymediğimiz artık bizim için çöp niteliğini taşıyan kıyafetlere ne oluyor Muhtaçlıktan fazla tüketme muhtaçlığının doğurduğu haddinden fazla kıyafet üretimi ne üzere sonuçlar doğuruyor Kısaca epey kıyafet israfı neden Haydi gelin bu soruların yanıtlarına bir bakalım
Meseleye alışveriş çılgınlığı noktasından bakacak olursak
Çoğu insan tahminen de hayatında hiç giymeyeceği yahut bir defa giyip kenara köşeye fırlatacağı kıyafetleri satın alabiliyor Hatta Manchester Üniversitesinde sosyolog olan Sophie Woodward’ın yaptığı bir araştırmaya nazaran araştırmaya katılan bayanların gardıroplarındaki kıyafetlerin ortalama 12’si etkin olarak kullanılmıyor Bu da demek oluyor ki iştirakçiler bu kıyafetleri hakikat düzgün hiç giymiyorlar
ABD de atık mahiyetindeki tüm dokumacılık ürünlerinin yaklaşık 85 inin çöpe atıldığı ya da yakıldığı yapılan araştırmalarca ortaya konmuş durumda Hatta ortalama bir Amerikalının her yıl yaklaşık 37 kilo giysiyi çöpe attığı da kestirimler ortasında Global oranlara baktığımızda her yıl varsayımı olarak 92 milyon dokuma eseri atığa dönüşüyor Yani bu oranlar neyi söz ediyor derseniz her saniye bir çöp kamyonu dolusu giysinin israfı diyebiliriz
2030 yılına kadar tekstildeki bu israf oranlarının 134 milyona çıkacağına inanılıyor Türkiye özelinde baktığımızda ise durum tekrar iç açıcı değil Ticaret Bakanlığının yayımladığı 2018 İsraf Raporu nda Türkiye de 10 yıl öncesine nazaran kişi başına 60 daha fazla kıyafet üretimi yapıldığı görülmekte Bu sayılar bizlere insanların gereksiniminden daha fazla kıyafet tüketimi yaptığını gösteriyor
Türkiye de yapılan araştırmalar tüketicilerin alışveriş yapma motivasyonlarının yalnızca 51 oranla muhtaçlık odaklı alışveriş olduğunu ortaya koymakta Yani tüketicilerin 49 u gereksinimi olmadan farklı motivasyonlar ışığında alışveriş yapıyor Türkiye de bir yılda yalnızca moda eserlerine harcanan meblağ yaklaşık 6 milyar Gördüğünüz üzere bu sayı bir sürü fakir ailenin karnını doyurabilecek orana eşit bir israfa karşılık geliyor
Tüketimi tetikleyen temel motivasyon değişen moda anlayışı
Bir eserin yenisinin çıkması eskisine nazaran daha düzgünü olmasını birebir vakitte o eserin moda olmasına yol açıyor Sürdürülebilir dokuma üzerine çalışmalar yapan akademisyen Chetna Prajapati mevcut moda sistemini eleştirerek bu sistemin sadece kısa müddet için tanınan olan giysileri ürettiğini ve bunun da yenilenemeyen petrol üzere yüksek hacimli kaynakların kullanılmasına yol açtığını söz ediyor
Sonuç olarak üstte da belirtildiği üzere israfa yol açan nedenlerle birçok giysi eseri büyük ölçüde çöpe gidiyor yahut yakılıyor Tıpkı vakitte Prajapati tenkidine moda çılgınlığının su üzere kıymetli kaynakları da tükettiğini bunun da etraf kirliliğine ve ekosistem istikrarının bozulmasına yol açtığını ekliyor
Size artık moda sanayisinin dünya çapında etrafa verdiği ziyana dair daha somut örnekler verelim Moda kesimi tüm sera gazı emisyonlarının sera gazlarının atmosferdeki miktarının 10 undan sorumlu Kıyafet üretimi için suya gereksinim olduğu da bilindiğine nazaran bu bölümün atık suyun 20 sinden mesul olduğuna da dikkatinizi çekmek isteriz Kelamın özü modanın daima değişmesi her daim daha uygununun üretilmeye çalışılması insanların daima en olana ve daha fazlasına sahip olma isteklerinin dünyamıza ziyan vermesi yaşayan tüm canlılar için tehlikelidir
İsrafı önlemek için alternatif yaklaşımlar Bağış geri dönüşüm yahut sürdürülebilir dokuma Pekala bunlar hakikaten işe yarıyor mu
Küresel giysi için kullanılan malzemenin sadece 12 sinin geri dönüştürüldüğü gerçeğini göz önüne alınca bu yöntemlerin gerçekten işe yarayıp yaramadığını elbette ki sorguluyoruz ABD de kâğıt 66 cam 27 ve plastik 29 oranla geri dönüştürülürken dokuma bu oranların epeyce gerisinde
Mesela ünlü markaların kullandığı geri dönüştürülmüş polyesterlerin çoğu eski giysilerden değil atık şişelerden oluşuyor Bir de sorunun göz arkası edilen başka tarafı giydiğimiz giysilerin birçoklarının üretiminde farklı gereçler kullanılması ve bunların geri dönüştürülebilmeleri için birbirinden basitçe ayrıştırılamamaları
Akademisyen Prajapati bu mevzuyu hoş bir örnekle açıklayarak şöyle diyor Misal 100 pamuklu bir tişört ile polyesterden yapılan bir etiket ve dikiş için gereken iplikler birbirinden farklı bileşenler içerir Sizin bunları tesirli biçimde geri dönüştürebilmeniz için bu bileşenleri el yardımıyla farklı liflere her cins maddeyi oluşturan çok ince ve uzun kesim hayvan bitki mineral üzere doğal hususlardan elde edilen ince iplikçik ve materyal tiplerine nazaran ayrıştırmanız gerekir ki bu da ağır bir emek ister Yani bunun için vasıflı bir iş gücüne gereksiniminiz olduğunu unutmayın
Eski kıyafetleri israf etmeden elden çıkarmanın tanınan olan öbür yolları ise ikinci el kıyafetlerin satıldığı pazarlar yahut giysilerin bağışlanabildiği hayır kurumları Hatta markaların ihracat fazlaları bu pazarlarda daha düşük ücretlere satılabiliyor Yahut kimi sivil toplum kuruluşlarına bağışlanan bu eserler kuruluşlar tarafından geri dönüşüm fabrikalarına satılabiliyor ve böylelikle kurumlar toplulukları için fon elde edebiliyor Natürel bu sistemler yeniden de tüketicilerin satın alma talebini ve üreticilerin bu talebe karşılık daha fazla giysi üretimini büyük oranda engelleyen tahliller olmuyor Sonuçta kapitalizmin çarkı her daim dönüyor
İşte bu noktada sürdürülebilir bir anlayışın devreye girmesi gerektiğinden kelam edebiliriz Bu tip bir yaklaşımın tesirli olabilmesi için de natürel ki giysi sanayisinde temel değişiklerin yapılması gerekiyor Mesela kumaşların giysilerin ve liflerin geri dönüşümlerini kolaylaştıracak bir teknolojinin devreye girmesi lazım
Yukarıda Prajapati nin giysileri geri dönüştürmenin o kadar kolay olmadığından bahsettiğini belirtmiştik Araştırmacı sürdürülebilir giysinin mümkün olabilmesi için giysilerin daha tasarım basamağında geri dönüşümü kolaylaştıracak bir bakış açısının benimsenmesi gerektiğini söz ediyor Kendisi bu kanılarına örnek olarak geri dönüşümü daha kolay olan kaynaklardan faydalanmak gerektiğini yahut bu türlü kaynakları bulamıyorsak da büsbütün yeni üretim gereçleri yaratmamız gerektiğini söylüyor
Kendisinin bozuk sütten giysi üretmek üzere kulağa çılgınca gelen fikirleri de var
Prajapati nin bu fikirlerine karşılık somut adımlarla bu işe dayanak verenlerden de kelam etmek yerinde olacaktır Mesela evvelden dizayncı olan Renana Krebs kendi dokuma markasını kurarken alglerden lifler ve boyalar yapmıştı Moda devi birçok markanın da bu sürdürülebilir uygulamalara yönelik talebe olumlu karşılıklar vermeye başladığını söyleyebiliriz
Mesela Zara 2019 yılında 2025 yılına kadar yalnızca sürdürülebilir gereçler kullanarak üretim yapacağını duyurmuştu Prajapati bu yaklaşımın benimsenmesi sayesinde yenilenemeyen kaynak kullanımı CO₂ emisyonları karbon emisyonları su ve kimyasal kullanımı büyük ölçüde azalacağı için etrafa verilen olumsuz zararın da ortadan kalkacağını söylüyor
Bir de sürdürülebilir yaklaşıma farklı açıdan bakanların olduğunu da eklemeden geçmemek lazım Mesela Avustralya Vogue dergisinin sürdürülebilirlik editörü Clare Press geri dönüşüm ve sürdürülebilir dokumacılık eseri üretimi anlayışının israfa yönelik tahlilin kıymetli bir kesimi olsa da moda sanayisinin üzerimizdeki tesirini azaltmanın tam olarak mümkün olmadığını söylüyor
Editöre nazaran bu tesirin düşebilmesi için biz tüketicilerin de davranışlarının değişmesi gerektiği aşikar Yani Press biz satın almaya devam ettikçe israfın devridaim olacağından bahsediyor Pekala siz bu hususta ne düşünüyorsunuz Niyetlerinizi yoruma yazabilirsiniz
Kaynaklar İnsamer Bingöl Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Mecmuası 90 BBC