Hepimiz her gün sayısız habere maruz kalıyoruz. Bu haberlerin pek birçok ise ne yazık ki can sıkıcı. Dünyanın dört bir yanından her gün makûs haberler geliyor ve psikolojimizi sağlam tutmak için ne yapacağımızı şaşırıyoruz.
Son devirlerde karşıma çıkan haberler bana daima bir sinema sahnesi üzere gelmeye başladı. Fakat bu sinema maalesef hoş bir güldürü ya da sıcacık bir aile sineması falan değil. Bildiğiniz distopik bir bilim kurgu filmi! Sonra daha dikkatli baktım ve hakikaten de günümüzde hayatı adeta bir sinemanın içindeymişçesine yaşadığımıza dair bir sürü örnek buldum. Kimilerini sizin için listeledim!
Önce distopik bir bilim kurgu sinemasında karşımıza çıkanlara bakalım;
- Kaynakları tükenmiş, neredeyse kurtarılamaz hale gelmiş bir Dünya
- Sarsıcı bir savaş atmosferi
- Çöken küresel ekonomi
- Aklınıza gelebilecek her alanda daima karşınıza çıkan bir fırsat eşitsizliği ve bunun yarattığı kaos
- Toplumsal çatışmalar ve ölümler
- Mümkünse bir adet salgın hastalık ya da biyolojik silah
- İnsanları gerçeklikten uzaklaştıran bir ‘sanal cihan’ ve insanları ‘izleyen’ gözler
- En az bir adet zeki, denetim manyağı ve manipülatif makûs karakter
- Distopik sinemalar daima gelecekte geçtiği için, insan hayal gücüne nazaran gelecekte var olan kimi teknolojiler
- Uzayda çılgın gelişmeler ve tehditler
Şimdi bunlardan hangilerine günümüz dünyasında daima rastlıyoruz bir de ona bakalım;
Kaynakları tükenmiş, neredeyse kurtarılamaz hale gelmiş bir Dünya
Maalesef gezegenimiz ile ilgili iç karartıcı bir çıkarım olsa da bu unsurun artık neredeyse büsbütün gerçek olduğunu biliyoruz. Dünya’nın kaynakları tükeniyor. Hatta geçtiğimiz günlerde 2022 için tüm kaynakları tükettik. Yani 2023’te muhtaçlık duyacağımız kaynakları kullanmaya başladık bile.
Üstelik sadece su ya da besin üzere kaynaklar değil; teknolojik eserlerin üretiminin devam etmesi için gerekli bakır üzere kaynaklara da ağır talep daima artıyor ve bu kaynaklar da süratle tükeniyor… Bu da elbet, geleceğimizi etkileyecek.
Ayrıca iklim krizi de bu mevzuda peşimizi bırakmıyor. Gezegenin yok oluşunu izlerken bir yandan da sıcaklar yüzünden ölen insanları, sele kapılan konutları ve çocukları, çıkan yangınlarda canlı diri yanan hayvanları görmek zorundayız. Tam bir distopik sinema sahnesi…
Sarsıcı bir savaş atmosferi;
Evet, biliyorum. Dünyada her devirde savaşlar olmuş ve beşerler savaş gerçeği ile yaşamak zorunda kalmışlar. Lakin sanki 200 sene evvel kendimizden binlerce kilometre uzaktaki bir savaşın tesirlerini ne kadar hissederdik? Muhtemelen duymazdık bile… Artık ise dünyanın her yanında savaşlar patlak veriyor ve hepsi hayatlarımızı varsayım bile edemeyeceğimiz kadar etkiliyor.
Şimdi bir Twitter’a girseniz, Çin ile Tayland’ın savaş gündemi, Rusya ve Ukrayna ortasında aylardır devam eden ve güç krizi üzere pek çok sorunu körükleyip binlerce insanı öldüren savaş… Bunlarla karşılaşacaksınız ve bir yerlerden ‘al işte 3. dünya savaşı!‘ nidaları da karşınıza çıkacak… Daha net bir distopik atmosfer düşünemiyorum…
Çöken küresel iktisat;
Distopik sinemalarda genelde dünyada hiçbir şey yolunda gitmez. Ya apansız gelen bir felaket ya da yıllar içinde birikmiş felaketler zinciri, tüm dünyayı yoksullaştırmıştır ve bu yoksulluk beraberinde cürümleri da getirmiştir. Mesela o yağmalanmış boş market raflarının olduğu sahnenin olmadığı bir tane distopik sinema sayın…
Günümüzü düşünelim… Bilhassa pandemi sonrası devirde her ne kadar her ülke birebir oranda etkilenmese de global bir ekonomik kriz yaşanıyor. Biz enflasyondan ve iktisadın ne halde olduğundan ne kadar konuşuyorsak, farklı ülkelerde de misal senaryolar yaşanıyor…
Tabii ki ekonomik krizler de tıpkı savaşlar üzere daima tekrar eden durumlar. Lakin dünya nüfusu her tekrar eden ekonomik kriz devrinde katlanmış; kaynaklar da daha da azalmış oluyor. Yani krizin sarsıcı tesirleri daima artıyor…
Bu akşam haberlere baksanız, iktisadın dünya genelinde ne halde olduğuna ve tesirlerine dair birkaç haber görürsünüz kesin…
Aklınıza gelebilecek her alanda daima karşınıza çıkan fırsat eşitsizliği ve bunun yarattığı kaos
Yukarıdaki unsurun bir yansıması olarak fırsat eşitsizliği daima artıyor. Eğitimde, sıhhatte ve aklınıza gelebilecek her cinsten insan muhtaçlık ve aktivitesinde her geçen gün ‘zengin ile fakir’ ortasındaki fark büyüyor. Bir Instagram ünlüsü özel jetiyle Avrupa’ya moda haftasına giderken bir üniversite öğrencisi ailesinin yanına gidemiyor zira yol parası yok ya da bir çocuk başını sokacak bir konutu ve içecek pak suyu olmadan yaşıyor…
İşte bu artık bize olağanmış üzere gelen senaryoların sayısı arttıkça toplumlar kaosa sürükleniyor. İntihar olayları artıyor, toplum yoksulluk ve eşitsizlik baskısıyla pimi çekilmiş bir bomba misali geriliyor, şiddet artıyor. Üstelik artık neredeyse her gün, dünyanın her yerinden bu türlü haberler duyuyoruz…
Toplumsal çatışmalar, artan şiddet, intiharlar ve ölümler
Bu da tekrar birinci iki husus ile yakından ilgili. Lakin çok daha fazlası var. Distopik kıssalarda otorite figürleri ve beşerler üzerindeki ayrıştırıcı, yalnızlaştırıcı ve adeta tutsak edici tesirleri ön plandadır.
Günümüzde hangi coğrafyaya bakarsak bakalım bu durumun şiddetlenerek arttığını görüyoruz. Otoriteler kitleleri sadece kendi çıkarları için birbirine düşürerek oluşan acı görüntüyü ve yaşanan vefatları saraylarından izliyorlar. Alın size distopik bir sinemanın açılış sahnesi…
Mümkünse bir adet salgın hastalık ya da biyolojik silah
Jose Saramago’nun ‘Körlük’ isimli olağanüstü romanında her şey bir ‘körlük salgını’ ile başlıyor. Bu ansızın peydah olan ve tüm insanları tesiri altına alan körlük, sonrasında fecî bir kaos getiriyor.
Bana nazaran tarihin en başarılı distopik anlatılarından biri olan bu romanı, 2020 yılında hayatımıza giren pandemi ve tesirlerini yaşadıkça tekrar tekrar hatırlamıştım. Topluma ve insanlara tesirleri, yarattığı çözümsüzlükler ve oluşturduğu ‘yeni normal’ ile salgınlar artık şaşırtmayan gerçeklere dönüştüler.
Tıpkı Körlük’te olduğu üzere, pek çok distopik kıssada ve filmde kesinlikle toplumu etkileyen bir hastalık ya da biyolojik silah vardır. Bilin bakalım günümüzde hangi ikisi de var? Üstelik her akşam haberlere bile çıkıyor…
İnsanları gerçeklikten uzaklaştıran bir ‘sanal cihan’ ve insanları ‘izleyen’ gözler
Metaverse’ün ve ultra gerçekçi sanal gerçeklik gözlüklerinin bir an evvel %100 kusursuz birer teknolojiye dönüşmesi ve ekmek almak kadar kolay ulaşabileceğimiz şeyler olmasını ben de çok istiyorum. Zira bu tipten bir gerçeklik algısı ve nasıl hissettireceğini, neleri değiştireceğini görme fikri beni çok heyecanlandırıyor.
Fakat gerçekçi olalım. Bu saydıklarımız birer distopik sinema konusu… İnsanı gerçeklikten uzaklaştıran her yenilik tıpkı vakitte tekrar insana karşı kullanılabilecek mükemmel bir ‘öldürmeyen silah’ olabiliyor. O yüzdendir ki artık gerçek dünyadan sıyrılıp sanal bir gerçekliğe kendi iradesiyle ya da değil fakat hapsolmuş beşerler her distopik sinemada kendine yer edinebilir…
Tabii bir yandan da bilgilerimizi daima olarak saklamaya devam eden teknoloji devleri var. Attığımız her adımın karşımıza reklam olarak çıkması, o reklamları görmemek için para vermek zorunda oluşumuz ve hükümetlere sunulan datalar…
Bundan 20 sene evvel fakat bir sinemada görebileceğimiz tüm bu akıl almaz şeyler artık gerçek! Üstelik her yerde bizi izleyen gözler de var. Bu mevzuda en uç örnek olan Çin’de beşerler neredeyse her saniye izleniyorlar… Bu size de 1984 isimli bir kült distopya öyküsünü hatırlattı mı? Teşekkürler George Orwel, sayende geleceğin içinde yaşadığımızı bir sefer daha fark ettik…
En az bir adet zeki, denetim manyağı ve manipülatif makûs karakter
Şimdi burada kendilerini direkt bir sinemanın berbatı yapmış üzere olmayalım fakat günümüzde dünyanın en güçlü insanları resmen çok gergin bir distopik bilim kurgunun ‘her şeyi insanları kurtarmak için yaptım‘ diyen mecnun bilim insanları gibi…
Zekaları ve attıkları akılcı adımlar sayesinde şu an onları birer başarılı teşebbüsçü üzere görüyor olsak da, siz de vakit zaman bu çeşitten bir sinema izlerken oradaki ‘şirket sahibi, çok varlıklı ve ilerici ancak maalesef makûs yola düşmüş‘ karakterleri görünce aklınıza Elon Musk, Jeff Bezos falan gelmiyor mu?
Elon Musk kripto piyasalarını tek bir tweetiyle alt üst ederken, Jeff Bezos’u dünyanın en zengini yapan şirketi Amazon’da personeller açlık hududunda çalıştıkları ya da tuvalet molalarının bile engellendiği gibi haberlerle gündeme gelirken, aksini düşünmek çok da kolay olmuyor…
Distopik sinemalar daima gelecekte geçtiği için, insan hayal gücüne nazaran gelecekte var olan kimi teknolojiler ve kimi bilimsel gelişmeler
Tekrar tekrar uzaya gönderilebilen roketler mi dersin, bedenimizde gezinip hastalığı düzgünleştirmek için geliştirilen ya da ellerimize takılıp kart üzere okunabilen çipler mi, insansı robotlar mı yoksa dronelar ya da bizi bir anda sanal bir gerçekliğin içine sokan gözlükler mi…
Günümüz dünyasının gerçek bir distopik bilim kurgu teknolojileri cenneti olduğunu sanırım inkar edemeyiz. Üstelik her gün, bu teknolojilerin daha ne kadar geliştiğine yönelik haberler okumaya da devam ediyoruz.
Ayrıca yürütülen genetik çalışmalarından yeni tedavi yollarına bilhassa tıp alanında yaşanan bilimsel gelişmeler de bundan 20 yıl evvelden baksak kaçık bir sinema senaryosu üzere gelebilirdi…
Uzayda çılgın gelişmeler ve tehditler
Bir distopik bilim kurgu sinemasında uzaydan gelen bir tehlikeyle ya da insanların kaynaklarını tüketmek için ele geçirdiği bir ötegezegende yaşanan karanlık olaylarla karşılaşmak sanırım kimseyi şaşırtmaz. Ya da birtakım distopik sinemalarda insanların artık bu gezegen yaşanamaz hale geldiği için yörüngedeki ömür alanlarına yerleştiğini görürsek de şaşırmayız.
Bunlar her ne kadar şimdi günümüzün salt gerçekleri olmasa da haberlere baktığımızda uzayın derinliklerine gönderdiğimiz bir teleskobun çektiği binlerce ışık yılı uzaklıktaki galaksileri, Mars’a yapılacak birinci beşerli misyonun hazırlıklarını, yörüngeyi dolduran uyduların gece nasıl art geriye dizilip gözümüzün önünden geçtiğini konuşuyoruz. Milyarderlerin şirketleri uzaya turist yolladı turist… Bunlar bile tek başına artık geçmişte hayal eseri üzere görünen sahnelerden oluştuğuna inanılan bir sineması yaşadığımızı gösterir…
Buraya kadar her şey kulağa hoş gelse de Mars’a giden birinci takım yolda beklenmedik bir yanılgı sonrası öldüğünde, o devasa teleskop birinci kere uzaylı bir medeniyetle irtibata geçtiğinde ya da yörüngede dolaşan o uydular artık önümüzü görmemize pürüz olan birer çöp yığınına döndüğünde, maalesef görüntü bu kadar keyifli olmayacak…
Haberlere bakılacak olursa hepimiz çoktan bir sinemanın içindeki sıradan karakterlere dönüşmüşüz…
İnsanlar olarak her gün asla maruz kalmamamız gereken ölçüde habere maruz kalıyoruz. Cihanda yaşanan her şeyden haberdar olmaya çalışıyor, anı kaçırmanın manasını tam olarak kavrayamıyoruz.
Tabii ki bu listede yer alan kimi haber görselleri ‘clickbait’, olağan ki çok karanlık gerçeğin yanında hoş pek çok şey oluyor ve hayat da aslında bu demek. Ama her birimiz bazı şeylerin sahiden yolunda gitmediğini, kimi şeylerin sahiden çok hoş olduğunu ve kimi şeylerin ise biraz da olsa abartıldığını anlamalı ve akıl sıhhatimizi muhafazaya çalışmalıyız.
Yoksa felaket çığırtkanlığı ile küçük bir Pollyannacılık oyunu ortasında sıkışıp kalır, hangisinin gerçek olduğunu anlamaya çalışırken kendi sıhhatimize ziyan veririz.
