Barış ERKAYA
Bu denklem yalnızca faizli bir enstrümanın getirisini etkilemiyor. Örneğin bir pay senedine de yatırım yapmak isteseniz burada da karşınıza çıkıyor bir halde. En azından bilanço kalemlerine yansımasıyla.
Şu ana kadar bilanço ve gelir tablolarını KAP’a gönderen 195 şirketin toplam bilanço ve gelir tablosu datalarını tıpkı periyodun geçmiş 5 yılıyla dolar bazında kıyasladığımızda bu tesirin ne kadar net olduğunu da fark etmemek mümkün değil. Dolar bazında son 5 yılın en yüksek temel faaliyet kârlılığına ulaşan borsa şirketleri, toplam kârlılıkta da iki yıl öncesinin 4 katına yakın bir karlılık seviyesinde. Temel faaliyet kar marjı yüzde 4.78’lerden yüzde 10’lara, net kar marjı yüzde 6.53’ten yüzde 17.47’lere, özsermaye karlılığı ise yüzde 3.97’lerden yüzde 16.45’lere yükselmiş durumda.
BORÇLULUK ORANI YÜZDE 100
Öte yandan borç/özsermaye oranı (yani özsermaye yerine borçla büyüme oranı da diyebiliriz) yüzde 76.62’lerden yüzde 100’lere ulaşmış durumda. Bu ne demek oluyor? Yani artık şirketler evvelden her 100 TL’lik özsermayesine karşılık 77 TL’lik dış kaynakla faaliyetlerini finanse ederken artık her 100 TL’lik özsermayesine karşılık 100.25 TL dış kaynakla finanse ediyor.
ENFLASYONLA BAĞIN KOPUŞU
Eğer faiz-enflasyon modelinin şirketler tarafında yaptığı etkiyi görmek istiyorsak işte en hoş örnek. Zira 2018/06 devri Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 17.75’te belirlediği, buna karşılık resmi TÜFE sayısının ise yıllık yüzde 15.39 olarak açıklandığı bir periyottu. Yıllar içerisinde TÜFE yüzde 12.62’lere düşerken öteki yandan faiz beklentilerin de üzerinde indirimlerle yüzde 8.25’lere çekildi. İşte tam manasıyla şirketler cephesinde dengelerin değişmeye başladığı periyot de bu devir oldu. 2020 yılının ikinci yarısı ile 2021 yılının birinci aylarında sert faiz artışlarının gerçekleştiği bir periyot ve tekrar müspet gerçek faize geçildiği bir periyot yaşansa da akabinde gelen arkası gerisinde faiz indirimleriyle astronomik halde artan enflasyon ortasında temas koptu. Bu da şirketler açısından dış kaynak kullanmayı çok daha cazip hale getiren, elindeki malın ise durdukça pahalandığı bir periyot ortaya çıkardı. Bu nedenle şirketlerin giderek büyümelerini çok ucuz maliyetli dış kaynakla yani borçla finanse ettiği bir devir yarattı.
BORSA NEDEN HALA UCUZ?
Borsa şirketleri açısından karlılığı yüksek, maliyetleri ise düşük periyot hala devam ediyor. Bu nedenle de ilerleyen devirlerde de çok yüksek karlılıkların devam edeceği beklentisi analistler cephesinde de lisana getiriliyor. Bu da Borsa İstanbul’u her yeni bilanço devrinde daha da ucuzlatacak bir sebep. Yani BIST’te sağlam, karlı, ciro ve varlık büyümesini artıran ve spekülatif tahtalarsa sahip olmayan şirketlerde şu sıralar gördüğümüz hiçbir fiyat değerli olmayabilir.