Esra Sultan AZİZOĞLU / ÇANAKKALE
Gazetesi ve Daha Âlâ Yargı Derneği işbirliğinde yapılan ‘Ekonomi ve Hukuk Buluşmaları’ toplantısının dokuzuncusu Çanakkale’de gerçekleştirildi. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası (ÇTSO) İçdaş Salonunda düzenlenen toplantıya, Çanakkale hukuk topluluğu ve iş dünyasının temsilcileri katıldı. İş dünyasının hukuk sisteminden beklentilerinin konuşulduğu toplantı, ‘İstikrarlı Büyüme ve Kalkınma için Daha Düzgün Yargı’ başlığında gerçekleştirildi.
MERAL TUĞÇE ÖZBİLEN
Daha Güzel Yargı Derneği Genel Sekreteri
‘‘FİKİRLERİMİZ, AVRUPA’NIN GELECEĞİ ‘FUTURE OF EUROPE’ ÇALIŞMALARINA DA KATKI VERİR OLARAK DEĞERLENDİRİLİYOR’’
Derneğimizin yargı sistemi için en kritik önerisi; yargılamalarda gerçek kanıtların tam ve hakikat ifşası ve ibrazı teklifidir. Bu teklif 2012 yılında yargıda güzelleşme hareketi olarak da bizim derneğimizin yola çıkma sebebidir. Bu teklifimiz yargı ıslahatı stratejisi 2019 dokümanında amaç 8.2’de de açıkça yer aldı. Teklifimiz gerçekleştiği takdirde yıllar süren davaların 3-4 ayda ve tek celsede de bitirilmesinin önü açılacak. Derneğimizin en kapsamlı çalışmalarından biri TÜRKONFED’in önerisi üzerine hazırlamış olduğumuz Türkiye’nin Orta Demokrasi Problemleri ve Tahlil Yolu, Yargı, HesapVerirlik, Temsilde Adalet kitabımızdır. Türkiye’nin temel demokrasi sıkıntılarını Yargı, Hesapverirlik ve Temsilde Adalet olarak tespit ettiğimiz bu kitapta kurumlara yöntemlere ve süreçlere dair ıslahat teklifleri geliştirdik. Kitapta ki tespit ve tekliflerimizi Anadolu’nun birçok kentinde iş ve hukuk dünyası ile paylaştık ve memleketler arası düzeyde tartışmaya açtık. Ayrıyeten tasarım ve kanun taslakları hazırladık. Dokuz farklı başlıkta ki tekliflerimizi A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı ismiyle kitaplaştırdık.
ŞEREF OĞUZ
Dünya Gazetesi Yayın Heyeti Başkanı
‘‘DAHA YETERLİ YARGI HEPİMİZE LAZIM’’
Daha Düzgün Yargı Derneği ile düzenlemiş olduğumuz toplantıların Çanakkale’deki buluşmamızda hukukla iktisat üzerinde ki ilgi üzerine konuşacağız. A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı konusunda hangi noktaya geldiğimizi, hangi teklifleri sunduğumuzu aktarmak için buradayız. Daha Düzgün Yargı’yı biz kendimize ve toplumumuza layık görüyoruz. Herkesin buna muhtaçlığı olduğunu düşünüyoruz. İnsanlara güç aktardığın vakit o gücü âlâ kullanmaları noktasında neler yapmamız gerektiğini şu anda yaşadığımız dertlerden biliyoruz. Enfl asyon, resesyon, işsizlik, savaş hepsi tıpkı durakta buluştu. Global barış, aile barışı, toplumsal barış, ticaretin barışı hepsi zedeleniyor. Bunu düzeltmenin iki yolu var. Beş bin beş yüz yıllık insanlık tarihinde onbeş bin savaş olmuş. Demek ki savaş ta bir prosedür. Fakat bunun dışında da hukuk sulh, yargı daha doğrusu muhtaçlık duyduğumuz o manada ki bütün kurumlarda savaşın giderilmesi ve barışın avdet etmesi için değerli bir rol oynuyor. Türkiye’de tansiyonların arttığı biliniyor. Borçların ödenememeye taşındığı nokta da muhakkak ki toplumsal tansiyonlar yaşayacağız. Yani hukuka yeterli yargıya dünden daha fazla muhtaç bir iktisat haline geldik. Çatışmaları önleyip iş etiğini ya da ticaret hayatını eski haline çevirmek gerekiyor. Zira enfl asyonun en büyük ziyanı ahlaka ve hukuka yaptığı erozyonla ilgilidir. O açıdan yani hukukunuzun ayarı ile oynamayın, ayarını bozduğun kantar gün gelir seni de tartar.
PROF. DR. ERHAN ASLANOĞLU
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Ve Dünya Gazetesi Yazarı
‘‘DAHA ÂLÂ İKTİSAT İÇİN, SAĞLAM YAPIYA SAHİP OLMALIYIZ’’
Dünyada tarihi bir periyot yaşıyoruz aslında. İşler muhtemelen önümüzdeki süreçte bildiğimiz biçimde yürümeyecek. Birçok değişim bizi bekliyor. Bunun hukuka da yansımaları olacak, iş bağlantılarına de yansımaları olacak, memleketler arası kuruluş ve memleketler arası hukuka da birçok boyutu olacağını düşünüyorum. Biz daha âlâ bir iktisat istiyorsak, iktisatta sağlam bir yapıya sahip olmamız lazım. Güçlü bir yapı üzerine biz daima arzuladığımız; üretim, yatırım, istihdam, istikrar üzere birçok iktisadın ana maksatlarına ulaşmaya yakınlaşabiliriz. Bir iktisatta ekonomik yapıyı bekleyen birkaç başlık altında toplamak gerekirse üç tane istikrar kıymetlidir. İktisatta tasarruf yatırım istikrarı; ülkenin tasarrufları ne kadar yüksekse yatırıma o kadar kaynak ayırabilir. Büyümesi ilerlemesi için o kadar fırsat yaratabilir. İkincisi; makroekonomik yapıda dengelerin oluşması; ülke büyük bütçe açığı vermiyorsa, artmıyorsa bu açık, cari açık dış açık artmıyorsa ve kâfi yatırımlar için tasarrufları varsa bu ortam iktisadın sağlıklı olması, daha az kırılgan olması için kıymetli bir yer hazırlar. En kıymetli makroekonomik sonuçlarından birisi de aslında enflasyonun düşük olmasıdır. Makro bu tıp dengelerin; bütçe istikrarı, cari istikrar ve tasarruf istikrarını sağlayan bir iktisatta çok büyük olasılıkla daha düşük enflasyonun olduğu bir iktisatta olur. Küreselleşme ve globalleşmede gelişmelerden bağımsız bir iktisadın performansını beklemekte çok mümkün değil. Bahsimiz açısından hukukî yapıyı en başa koyabiliriz. Bir ülkede hukukî yapı o ülke iktisadının performansı için o yapının oluşması için son derece kıymetli bir etmendir.
Dünyadaki iktisat modellerinin hepsinin bir farkı var. Bu farklılıklarla iş yapma biçimleri farklılaşıyor. Ortak özellikleri de var fakat farklılaşan noktaları da var. Bu ekonomik yapıyı sağlayan faktörler güçlüyse burada o düşük enflasyonu sağlayan, istikrarı sağlayan, süreklilik ve sürdürebilirliği sağlayan bir yapı varsa burada yatırım yapmak ve burada bulunmak; içeriden dışarıdan yatırımcının, girişimcinin iş dünyasının da daha çok arzulayacağı bir şeydir. Artık biz yatırım işlev ve iktisatta yatırımı ne belirler diye baktığımızda aslında iki tane temel parametre söyleyebiliriz. Bir tanesi bunun faizdir. Oburu de beklentilerdir. Faizler düştükçe yatırımlar artar. Zira olağan şartlarda düşük faizde iş yapmak, üretim yapmak daha makuldür. Yüksek enflasyon ortamı yüksek faiz ortamını getirir. Eninde sonunda iktisat üretimden yatırımdan faaliyetten uzaklaştırır.
Beklentileri ekonomik yapı belirler. Makro istikrarlar güçlüyse iktisadın dış dünya ilgisi güçlüyse, hukuk yapısı güçlüyse, siyasi yapı kırılgan değilse, toplumsal yapı bu işi destekleyen bir çerçevede ise yatırım artar. Şayet bir ülkede enfl asyon düşük, faiz düşük ve beklentilerde ekonomik yapının gücü nedeni ile optimist ve güçlüyse çok güçlü yatırım çekme, üretimini arttırma, verimliliğini arttırma, istihdamını arttırma imkanı da doğar.
“Yüksek teknoloji verimliliği artırır”
Verimlilik, teknolojiye yönelirsek artar. Yüksek teknoloji kullanırsak artar. Bu yüksek teknolojiyi kullanacak işçimiz, insan kaynağımız varsa artar. Bunun için eğitim gerekir. Eğitimli işçi, daima eğitim buna imkân tanır, kurumsallaşma sağlar. Verimli olmak için maliyeti düşürmek için ölçeğin büyümesi gerekir. Daha büyük ölçekte üretim, daha rekabetçi olmayı sağlar. Ben, teknolojiyi alayım, eğitimli çalışanım olsun, kurumsallaşayım hepsi hoş lakin bütün bunlar için uygun bir finansman da sağlamak lazım. Düzgün bir bankacılık sistemi lazım. Finansman imkanı lazım. Hasebiyle bunları sağladığımız bir ortamda bunların hepsi ekonomik yapı ile ilintili. Hukuk da bunun çok değerli bir modülü. Zira kalkınma demek yalnızca büyüme demek değil. Kalkınma demek daha fazla okuma, yazma bilen nüfus demek. Sıhhate, eğitime daha fazla erişebilmek demek. Demokrasinin daha fazla gelişmesi demek. İşte bu verimliliği arttırmak için yaptığımız her gayret ve bu ortamda yaptığımız her adım aslında bunu da besleyen bir süreç. Büyüme ve kalkınma sürdürülebilirliğin imkanını sağlar. Yoksa yüksek enflasyonda 3-5 yıl süratli büyürsünüz. Ancak sonunda çok önemli krizler sizi bekler.
“Göstergeler yavaşlamaya işaret ediyor”
Dünya iktisadında bugün aslında Avrupa’nın güç krizini konuşuyoruz. Çin’deki gelişmeleri konuşuyoruz. Global resesyon yakın mı? Ne kadar yakın? Global enflasyon önemli boyutlarda. Amerika Merkez Bankası Fed’in ne yaptığı ve yapacağı herkesi çok yakından ilgilendiriyor. Amerikan Merkez Bankası, çok güçlü bir faiz arttırım sürecine girdi. Birçok ülke de Norveç’ten Güney Afrika’ya İsveç’ten İsviçre’ye İngiltere’den Japonya’ya faiz artırmasa bile müdahale muhtaçlığı duyuyor. Herkes bir yarış halinde. Amerika ile bu faiz farkını açmamak, kendi paralarının pahasını çok kaybetmemek ve buradan enflasyonist bir dalga almamak için ve kendi enfl asyonlarıyla da baş etmek için burada bir yarış var. Bu yarışa girmeyenlerde var. Biz girmeyenlerden birisiyiz şu anda. Dünya iktisadında bütün öncü göstergeler kıymetli bir yavaşlamaya işaret ediyor. Ancak birebir vakitte tarihi bir enflasyona da işaret ediyor.
‘‘AMACIMIZ, TÜRKİYE’NİN MEMLEKETLER ARASI ALANDA REKABETÇİ, İLERİ VE MÜREFFEH HALE GELMESİNE KATKI SAĞLAMAK’’
AV. MEHMET GÜN
DAHA YETERLİ YARGI DERNEĞİ BAŞKANI
Ülkemizin demokraside ve hukukta esaslı problemleri var. Bu meseleler, ekonomimizin sürdürülebilir gelişmesini önlüyor. Refahımız ve ulusal gelirimiz bir ileri bir geri gidiyor, “orta gelir tuzağı”ndan çıkamıyoruz. Aslında yeni olmayan, uzun vakittir süregelen bu problemleri gelmiş geçmiş tüm iktidarlar kendi siyasi anlayışına nazaran çözmeye çalıştılar. Lakin toplumu tatmin edecek ve daima gelişmeyi sağlayacak bir sonuca ulaşamadık.
“Çok önemli yapısal problemlerimiz var”
Türkiye’nin hukuk, demokrasi ve ekonomik meselelerinin temelinde yatan kök sebebin yargı sorunu olduğuna, bu sorunun hukukun üstünlüğü ile iç içe geçtiğine ve hepsinin tahlilinin yargıdan başladığına inanıyoruz. Hakikaten de yargı sistemimizde ve hukukun üstünlüğü alanında önemli düşüncelerimiz, çok önemli yapısal meselelerimiz var. Bu temel yapısal problemleri çözerek uzlaşma kültürünün hükümran olduğu, barış içinde yaşayan ve üreten, nimet ve külfetleri adil olarak paylaşan bir toplum haline geleceğimize inanıyoruz. Ülkemizin, memleketler arası rekabet gücünü, dünya iktisadından aldığı hissesi ve toplumsal refahı kalıcı halde artıracağımıza, ülkemizin sahip olduğu potansiyeli gerçekleştireceğimize ve dünyanın en ileri ekonomileri ortasına gireceğimize inancımız tam.
Deneğimizin hazırladığı “orta demokrasi” raporumuzda belirlediğimiz hukukun üstünlüğü yani hesapverirlik meselesini çözebilmek için yargıda esaslı ıslahata gidilmesi ve yargının kaliteli bir hale getirilmesi gerektiğini savunuyoruz. Ayrıyeten, yargı meselesini çözmenin hukukun üstünlüğü sıkıntısını da bizatihi çözeceğine eminiz.
“Önerilerimizi kitaplaştırdık”
Bu inanç ve savunu ile Türkiye’nin tarihi ve toplumsal gerçeklerinden yola çıkarak Daha Düzgün Yargı Derneği üyelerinin ortak uğraşı ile Türk yargısının temel meselelerine ait bir dizi yenilikçi tahlil önerisi geliştirdik Yargı’nın kaliteli hizmet vermesi odaklı tahlil tekliflerimizi “A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı “ ismi ile kitaplaştırdık. Kitabı hem Türkçe hem de İngilizce olarak yayımlayarak Türkiye ve dünya kamuoyunda tartışmaya açmış olmaktan ve olumlu geri bildirimler almaktan gurur duyuyoruz.
Daha Güzel Yargı Derneği olarak; “Türkiye’nin Orta Demokrasi ve Tahlil Yolu” isimli evvelki yayınımızda belirlediğimiz yargı sıkıntısını temelinden çözmek hedefiyle geliştirdiğimiz ve “A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu” ismiyle kitaplaştırmış olduğumuz yenilikçi tahlil tekliflerimizi kilit dokuz ana başlık halinde kamuoyuna sunmaktan gurur duyuyoruz.
1- Yargıçlar savcılar şurasını toplumun tüm kesitlerini temsil eden, hiçbir kişi, küme yahut koalisyonun tesir edemeyeceği, tam bağımsız hale dönüştürerek kaliteli yargı hizmeti üretimine odaklanan düzenleyici bir kurum olarak Adalet Yüksek Kurumu (“AYK”) oluşturmak ve tüm paydaşlarla daima olarak danışan ve tavsiyeler oluşturan Daimi Hukuk Şurası ile güçlendirmek.
2- Yargının yönetimiyle ilgili, AYK kararları da dahil her türlü karar ve süreci aktif yargısal kontrole açmak ve bu maksatla yargı mevzularında uzmanlaşmış Adalet Yüksek Mahkemesi oluşturmak.
3- Anayasa Mahkemesinin daire sayısını 3’e çıkarmak, üye sayısını 15’den 30’a artırmak, seçimlerinin kamuoyunun iştirakine açık şeffaf ve yargı kontrole tabi tutarak kapasitesini artırmak ve siyaseten tarafsızlığını geliştirmek.
4- Hukuk mesleklerinin her biri için idareleri yalnızca meslek mensupları tarafından seçilen tam bağımsız yargısal meslek kuruluşları oluşturmak ve Anayasa ile garanti altına almak.
5- Yargı vazifelerine kabul ve atamalarında tam liyakati sağlamak: yargı üst organlarına, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine adaylık ve atamalarda kamuoyunu dahil ederek tam şeffaflığı, seçme ve atama kararlarını gerekçeli açık oya tabi tutup bütün basamakları yargı kontrolüne tabi kılarak tam hesapverirliği sağlamak.
6- Ahi geleneğinin özüne uygun olarak yeknesak hukuk meslek kariyer planı oluşturmak ve insan kaynaklarını gereksinime uygun olarak geliştirmek ve liyakat temelli olarak pahalandırmak.
7- Yargı hizmet ünitelerini, mahkemeleri ve insan kaynaklarını 26 kalkınma bölgesi bazında optimum halde dağıtmak, uzmanlıkları merkezlerde ağırlaştırırken hizmeti halkın ayağına götürmek.
8- Uyuşmazlıkları erken basamakta tespit ederek yargının iş yükünü evvelden kestirmek, yargı kaynaklarını ileriye yönelik planlamak, çağdaş uyuşmazlık idare metotları ve dava öncesi dürüst ifşa ve ibraz kurallarıyla sulh ve uzlaşmayı teşvik etmek, buna karşın yargıya intikal eden en karmaşık davaları en geç 3 – 4 ay içinde sonlandırmak.
9- Herkese karşı hukukun üstünlüğü için: – Kamu vazifelilerinin hatalarında idari amirlerinin ve kendi kuruluşlarının soruşturma müsaadesi vermesi koşulunu ilga etmek. – Dokunulmazlıkları hukuk yoluyla güçlendirmek, yasama dokunulmazlığına sahip olanların soruşturmasında Adalet Yüksek Mahkemesini münhasır yetkili yapmak ve siyasi kararla dokunulmazlık kaldırılmasını ilga etmek – Yargı ve kamu üst-düzey vazifelilerinin kabahatlerinin soruşturmasını münhasıran Adaley Yüksek Mahkemesine vermek.