* Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ bu hafta Talih Sohbetleri’nde Türkiye ile Rusya ortasındaki son ekonomik ilgileri ele aldı. İkili, 5 milyar dolar civarında olduğu kaydedilen para girişini ‘piyango’ olarak yorumlarken, gereksinim olunan bir periyotta gelen kaynağın, vitrini düzelten emanet bir para olduğunun da altını çizdi.
* Güldağ ve Ağaoğlu, piyasaların gerilimini azaltan ABD enflasyonunu ve Fed’e yönelik beklentileri yorumladı. Bilhassa petrol fiyatları için kışa işaret eden Ağaoğlu, anlık ‘garip’ fiyatlamalar görülebileceğini söyledi. İkili, finansmana erişim sorunu ve dün açıklanan cari süreçler verisini de değerlendirdi.
Güldağ: Türkiye’ye son periyotta para girişi yaşanıyor. Merkez’in brüt rezervinde geçen hafta 7.4 milyar dolar artış var. Ağustos 2021’den bu yana haftalık bazda en süratli artış. Net rezervler de 11.8 milyar dolara yükselmiş durumda. Swap hariç bakarsak hala eksi 54 milyar dolar seviyesinde. En yetkili ağızlarla yaptığımız sohbetlerde 5 milyar dolar civarında Rusya’dan girişin olduğu, önümüzdeki hafta da 2 milyar dolar daha gelmesinin beklendiği tabir ediliyor. Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinden de para girişi bekleniyor. Çarşamba günü Middle East Eye sitesi, Türkiye’nin Suudi Arabistan ile 20 milyar dolarlık para girişi için görüşme yürüttüğünü öne sürdü. Çabucak yatırıma dönüşür mü dönüşmez mi orasını bilemiyorum lakin birinci etapta en azından para girişi için ve paranın burada park etmesi için ağır bir çalışma yapıldığı anlaşılıyor. Başarılı olunursa, Merkez Bankası’nın brüt rezervlerinin kısa müddette 140 milyar dolar civarına çıkabileceği tabir ediliyor.
Ağaoğlu: Dediğin üzere birinci etapta Rusya’dan girişler kıymetli. Soçi Tepesi sonrası Mir kartların kabulü, Ruble ile doğal gazın bir kısmının ödenmesi, Rosatom’un Türkiye’ye gönderdiği para üzere gelişmeler sıralandı. Bilhassa para Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu Rosatom için geldi deniyor. Aslında Türk tahvillerine yatırılacak deniyor. Artık soru şu; Rusya bu savaş ortamında Türkiye’ye bu türlü bir yardım yapma fikrine nerden kapıldı? Ya da tersten sorayım, bu yapılan işler Türkiye’ye mi daha çok fayda, Rusya’ya mı? Evvel bu sorunun karşılığını alayım, devamını getireceğim.
Güldağ: Türkiye’ye yarayacağı kesin. Yarıyor da esasen. Hiç elbet Rusya daha çok kendi sıkıntısında. Önden yüklemeli gidiyor. Bunun yeri de oluşturulmuş üzere öncesinden. Bilhassa Akkuyu AŞ’nin idaresine geçen sene paraları off shore bankalara aktarma yetkisinin verilmiş olması farklı bir gelişme bugünden bakınca. Hepimiz söylentileri duyuyoruz. İşte 20 milyar dolar civarında bir sayıya Akkuyu inşa edilecek olması, bunun peyderpey Türkiye üzerinden geçeceği sıkıntısı, Akkuyu’nun 6.1 milyar dolar kredi araması vesaire… Türkiye açısından kaynak muhtaçlığının arttığı bir devirde piyango üzere gelişmeler… Natürel bunlar bizim paramız değil, onu da akılda tutmak lazım.
Ağaoğlu: İşte orası değerli…
Güldağ: Evet bugün bizde olur, yarın bir öteki yere masraf. Bizim paramız değil sonuçta. Akkuyu Nükleer Santrali, Türkiye sonları içerisinde faaliyet gösteren bir Rus şirketi. Nasıl isterlerse o denli yaparlar…Ancak öte yandan, ticaret tarafı o denli değil. Olağan ki, Rusya ile artan ticaret de, savaşın getirdiği bir konjonktür. Yarın öbür gün o da değişebilir fakat o kadar süratli olmaz. Savaş bitse bile yaptırımlar sürecekse, Rusya’nın da Türkiye ile ticareti artarak sürecek. Bu yalnızca bizim potansiyellerimiz üzerinden de değil. Mesela İtalyan KOBİ’leri, Rusya’ya çalışan kimi Avrupalı şirketler, hammaddeyi biz verelim, siz üretip gönderin ya da biz size satalım, siz Rusya’ya satın üzere tekliflerde de bulunuyorlar, şirketlerden dinlediğimiz kadarıyla. Senin de bahsettiğin benim yüzde 25 olduğu bilgisini edindiğim güçte ruble ile ödeme sorunu de Türkiye’ye fayda.
Ağaoğlu: Probleme yaklaşımın hakikat bence de… Rusya ekmeğinin peşinde diyelim. Bu iş aslında Rusya’ya yarıyor büyük oranda, biz de nemalanıyoruz. Bizim vitrini düzeltiyoruz tekrar. Vitrinde hoş görünen bir tablo var fakat para bizim değil, anlaşalım. Orada emaneten duran paralara yeni bir para eklendi. O yüzden tesirinin çok kalıcı olmasını beklemeyelim. Sürdürülebilir de değil. Sürdürülebilir tahliller için iki mevzu var. Bizim de Rusya’daki Mir sistemine misal Troy kartı sistemimiz var. Hiç kimse konuşmuyor ancak Troy ile Mir eşleştirilebilir. Yalnızca Mir’i kabul eden değil, karşı tarafın da Troy’u kabul ettiği bir sistem kurulabilir. Ticarette ve bilhassa yüzde 25’i Ruble ile ödeme kıssasında Mir ve turizm gelirlerinin Ruble cinsinden yararlarıyla doğal gazı ödediğimizi varsaysak bile ortamızda harikulade bir ticaret dengesizliği var. Eski sayıyla 35’e 5 milyar, şimdiki sayıyla 45’e 5.
Güldağ: Petrol fiyatı da, doğal gazın fiyatı da arttı sonuçta…
Ağaoğlu: Bilhassa gaz kısmı endeksli olduğu için fiyat artar. Lakin en az 30-40 milyar dolar net Rusya’ya ödemeniz gerekiyor. 5 milyara bakıp 30’u unutursanız bu türlü kendi kendinizi kandıran bir dünyada yaşarsınız. 5 milyar dolar doğal ki kıymetli. Bilhassa de KOBİ’leri, turizmcileri, dükkan sahiplerini yakından ilgilendiren bir bahis olduğu için değerli.
Güldağ: Laleli’de ruble ile bavul ticareti de tekrar canlandı…
Ağaoğlu: Bence güzel bir haber. Düşün onu da. Tekrar de en fazla 5’te 1’i oranında Ruble ile ödeyebilirsiniz. Geri kalanı dolarla ödemeniz lazım. Özetle para girişi uygun haber lakin harikulade bel bağlanacak bir durum ortada yok. Bu yakınlaşma dışarıda nasıl bir sonuç doğurur, o da değerli. Ukrayna ve Batı bloğu ile bağlantılarımız bundan nasıl etkilenecek?
Güldağ: İnanç Sak hocam geçen haftaki yazısında “Rusya’ya dokunan yanıyor” başlığıyla işin bu boyutunu kaleme aldı. Evet cari açığımızın 32 milyar doları aştığı bir noktada, güzel bir savunma yeri var diye düşünülebilir. Ayrıyeten toplantılar, sohbetler düzenlenerek, bankalar başta olmak üzere, şimdiden aba altından sopa göstermelerin de başladığını duyuyoruz. İran örnekleri hatırlatılıyor. Fakat, para giriyor ve bu girişin CDS’in düşmesine de takviye verdiği ortada. Gelişen ülkelerin CDS’lerinde genel bir düşüş olduğunu da ekleyeyim.
Ağaoğlu: Rusya faktörü CDS’in gevşemesi ve kurun 17,80’lere kadar gerilemesine takviye oldu. Lakin genel fotoğraf, ABD dolarının zayıfladığını ve gelişen ülkelerde CDS’lerin düştüğünü gösteriyor.
Fed’den 50 baz puan artırım beklentisi güçlendi
Güldağ: ABD’de TÜFE yüzde 8,5 ile beklentilerin altında geldi. Dün de üretici fi yatlarının pandeminin başından bu yana birinci sefer düştüğünü gördük. Hasebiyle eylül ayında 75 baz puan yerine 50 baz puan faiz artış beklentisi güçleniyor…
Ağaoğlu: Enflasyonda düşüşün devam edip etmeyeceği ve Fed’in nasıl bir okuma yapacağı değerli. Yaklaşık bir ay kadar evvel 75 baz puan faiz artırımı bekleniyordu, bu bilgiler sonrası beklentilerin 50 baz puanlık artışa revize olduğunu görüyoruz. Ben hala Fed’in yılı 3, 3,25 bandında bitireceğine inanan taraftayım. Şayet yarı yolda bırakırsa ve gecikirse korkarım önümüzdeki 3 yıl içinde biz çift haneli bir Fed faizini bile görebiliriz. Zira çok hassas bir devirdeyiz. Birçok jeopolitik denklem karışmaya başladı. Buna Ukrayna – Rusya’nın üzerine bir de Tayvan – Çin – Amerika eklendi Pelosi ziyaretinden sonra. Bir şeyler değişecek ve biraz süratli değişecek, görünen o. Çok da beklemeyecekler. Fed bu ortada parasız parayı yahut ucuz parayı yahut kolay parayı sürdürecek olursa bütün dünya olarak önemli bir enflasyon sorunuyla karşı karşıya kalacağız. Zira sıkıntı bu sefer talep taraflı bir enflasyondan çok arz istikametli bir enflasyon. Arz şoku dediğimiz tedarik zincirlerinde aksamalar, lojistikte aksamalar üzere birçok meseleyle birlikte öteki bir periyoda geçeriz. O yüzden Fed’in dikkatli olması gerekiyor. Üç toplantı kaldı. En az 100 baz puan faiz artışı gelmesi gerek. Tahminen 125 de olabilir ancak 100’den aşağı olmaması gerekiyor noktasındayım.
Euro’da düzeltme adım adım devam eder
Güldağ: Fed’in şahin para siyasetinde gevşemeye gideceği beklentisi risk iştahını artırdı. Piyasadaki fi yatlamaları nasıl yorumluyorsun, eylül toplantısına kadar devam eder mi bu iştah?
Ağaoğlu: Dolar endeksindeki düşüş başka enstrümanlara sirayet etti. Euro/ Dolar paritesi 1,0369’a kadar çıktı. Dayanılmaz bir düzeltme değil lakin bir Euro düzeltmesi içindeyiz. 1,0450- 1,0540 birincisi, 1,0850 ikinci düzeltme bölgesi. Buralara kadar gelir miyiz; ihtimaldir ki ben geleceğimizi düşünüyorum. Sonrasında yine 0,90’lı düzeyleri konuşuyor oluruz. Lakin buna biraz daha vakit var. ABD enfl asyon dataları sonrası altın 1,800 doların üzerini denedi. Gümüş 20,80’lere kadar geldi. Gümüş artık 20,40’larda, altın 1790 düzeylerinde. O baskı bir kesim hafi fl emiş üzere görünüyor. Fed yetkilerinden gelecek bildiriler eylül toplantısına kadar fiyatlamalarda tesirli olacaktır.
2-3 ay daha para sıkışıklığı sürecek
Güldağ: Finansmana erişim konusundaki ezaları gerçek dalın temsilcileri, Merkez Bankası’na, bankalara aktarmaya devam ediyor. Son toplantıda bankacılar 2-3 ay daha diş sıkmak gerekir demiş. Özel dalın 24- 25 milyar dolarlık bir dış borç ödemesi gündeme gelmiş. Bunun 19 milyar doları bankalar tarafından ödenmesi ya da çevrilmesi gereken ölçü. Sonrasında uluslar ortası konjonktürün Türkiye’nin lehine dönmesiyle rahatlanacak bildirileri veriliyor. Turizm gelirlerinin azalacağı, ihracatta yavaşlamanın hissedildiği bir ortamda mümkün mü?
Ağaoğlu: Benim gördüğüm Merkez Bankası’nın şu anda kuru baskılama uğraşları kendi içinde yesyeni kimi sorunlar doğuruyor. İhracatçının gelir kalemi teknik olarak sabit kalıyor. Enflasyonu ise yüzde 144 artıyor. Neden ihracat yapsın ki? Bu da konuşulmalı.
Temmuzda cari açık şaşırtacak
Güldağ: Cari açık 32.6 milyar dolar oldu. Yıl sonunda 45-50 olur kestirimleri var. Gerileyen emtia fi yatları nedeniyle tahminen oralara kadar çıkmaz diye düşünüyorum.
Ağaoğlu: Gelecek ay açıklanacak temmuz sayılarında büyük bir sürprizle karşı karşıya kalabiliriz. Neden dersen, sadece içeriden kaynaklanan bir sebeple… Şirketler, TL kredi kullanabilme kriterlerine uyabilmek için birtakım ödemelerini erken yaptılar. Kimileri avans gönderdi ki, döviz bakiyeleri düşük görünsün. O da dış ticaret açığı ve münasebetiyle cari açık olarak karşımıza çıkacak. Türk Lirası kullanımı 7 Temmuz’da çıkan bir kararla başladı.. Kimi şirketler temmuz ayı sonu itibariyle yıl sonu sayılarıyla bir halde kendilerini ayarlamaya çalıştı, peşin ithalat yaptılar. Bir kısmı da daha evvelki borçlarını erken ödedi. Bir kısmı da avans gönderdi. Temmuz ayı sayılarına bakın, hepimizi şaşırtacak.
Petrolde fırsat penceresi kapanacak
Güldağ: Bir yanda Rusya problemi öteki yanda üretim ve stok durumu, petrolde dalgalı seyre neden oluyor. Kışa gerçek rüzgar sertleşmeye başlar mı?
Ağaoğlu: OPEC’ten gelen açıklamalardan sonra 95 doların altı epey güç dediğim noktada en düşük 92’leri görmüşüz. Ancak çok kalamadık. Rusya’nın petrolünü Çin ve Hindistan ucuza alıyor olabilir fakat onlar da rafi ne edip Avrupa’ya götürürken bir maliyete katlanıyor. Rusya, Türkiye üzere misal çıkışlar üretmeye başladığında, öteki yanda aşikâr bir patikaya oturtup artık savaşın bile rutine girdiği bir durumda o şişman kârlar ortadan kalkacak. Rusya’nın pazarlık gücü artacak. Rusya’nın pazarlık gücü arttıkça da o düşük petrolün yaratmış olduğu fırsat penceresi kapanacak. Biden’ın çok önemli baskıları oldu hem OPEC’e hem Suudi Arabistan’a. Lakin ve fakat son isteklerinin bir kısmını koparabildi. Bu ortada Biden kendi ismine yahut Amerikan halkı ismine aslında başarılı bir iş yapmış durumda. Zira Amerikan ham petrolü Brent’e nazaran çok daha fazla düştü. 86,5’e kadar geriledi. Ben artık petrolde yatay ve üst taraflı bir hareketi beklenen görüyorum. Şu anda havalar kuzey yarıkürede çok sıcak, umuyorum ve diliyorum ki kış da sıcak geçer. Şayet kış soğuk geçecek olursa petrolde devir dönem anlık garip fiyatlamalar görebiliriz. Daima birlikte izleyeceğiz.
